نگاهی به فیلم ویلایی ها/غوطه ور در خرده پیرنگ
سینا طهمورثی
غوطه ور در خرده پیرنگ ها
نگاهی به فیلم ویلایی ها ساخته منیر قیدی
ویلاییها نخستین ساخته بلند سینمایی منیر قیدی که در جشنواره فجر سال گذشته با استقبال خوب تماشگران مواجه شد، این روزها در حال نمایش است.
چندی پیش در نقد فیلم آباجان به سردرگمی فیلمساز و عدم وجود یک قصه مرکزی مشخص (یا ملموسنبودن قصه واحد و مرکزی در صورت وجود) اشاره کردیم. ویلاییها که اولین ساخته سینمایی بلند منیر قیدی است، از برخی جنبهها نمونه موفقِ آباجان محسوب میشود. اشتراک دو فیلم در پرداختن به مضامین مرتبط با قصه خانوادههای رزمندگان حاضر در جنگ است. اما این شاید تنها نقطه اشتراک دو فیلم است و تفاوتهای آن دو بسیار بیشتر از شباهت آنهاست. اجازه دهید نگاهی به لحاظ ساختاری به فیلمنامه ویلاییها داشته باشیم تا شاید از این منظر بتوانیم مقایسه بهتری بین این فیلم و فیلم آباجان و دلایل موفقیت این یکی و عدم موفقیت دیگری داشته باشیم.
در تقسیمبندی مشهوری که سه دسته کلی از فیلم نامهها را به عنوان سه راس یک مثلث در نظر میگیرد و مثلث موسوم به مثلثِ داستان را شکل میدهد، با سه دسته کلی: کلاسیک، خردهپیرنگ و ضدِ پیرنگ مواجه میشویم. در ادامه تعریفی مختصر از این سه دسته خواهیم داشت و بعد از آن مستقیما به فیلم ویلاییها میپردازیم. این مقدمه طولانی اگرچه نقد فیلم را به تاخیر میاندازد، اما شاید به نوعی مانند خود فیلم (ویلاییها) است که کمی دیر شروع می شود.
فیلمنامهها لزوما بر رئوس این مثلث منطبق نمیشوند، در واقع میتوانند هر کجای این طیف (مثلث) قرارگیرند و ما، بسته به نزدیکی آنها به یکی از این رئوس، آنها را در دستهبندیهای سهگانه قرار میدهیم. همچنین منظور از واژه پیرنگ در اینجا همان طرح یا روند کلی قرارگیری حوادث داستانی است که به تولید مضمون مشخصی (درونمایه فیلم) در پایان آن منجر میشوند. طرح کلاسیک (راس اول مثلث) بخش بزرگی از آثار سینمایی تمام دوران را در برمیگیرد. در واقع شکل کلاسیک برگرفته از کهنالگوهای قصهگویی از ابتدا تا ورود آن به سینما و تا به امروز است، زمان ندارد و در آینده نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
اگر با همین تعاریف مختصر به سراغ به فیلمنامه ویلاییها برویم، این فیلم احتمالا در جایی بین طرح کلاسیک و خردهپیرنگ قرار میگیرد. خلاصه داستان فیلم عبارت است از حضور تعدادی از زنان رزمندگان در مجموعهای از خانهها (ویلاها) در همسایگی هم که همگی در انتظار برای دیدن همسرانشان یا آگاهیگرفتن از آنها به سر میبرند. در این میان اما همسرِ داود حکیمی (طناز طباطبایی) با خواستهای متفاوت در میان آنها آمده است. حتی خلاصه داستان فیلم را میتوانیم با محوریت قصه خانواده داود حکیمی، همسرش و عزیز (ثریا قاسمی) مادربزرگ بچهها و مادر داود حکیمی، تعریف کنیم. خرده پیرنگهای (خرده داستانها) فیلم در مفهوم انتظار خانوادهها برای دیدن همسرانشان مشترک هستند. همان قدر با نگاه متفاوت طناز طباطبایی به مساله جنگ و اختلاف عقیده او با همسرش، عزیز و سایر زنان ویلاییها، همراه هستیم که تا حدودی با قصه خانم خیری (پریناز ایزدیار) و همسرش (صابر ابر). اگر چه قصه مرکزی را میتوانیم حول طناز طباطبایی و دغدغه او برای محافظت از فرزندانش (تصمیم او برای خروج از ایران به همراه فرزاندش و و مخالفت عزیز) و روند غوطهوری او در تردید برای زندهیافتن یا شنیدن خبر شهادت همسرش، تعریف کنیم، اما پرداخت فیلمنامه به مضمون مشترک سایر خردهپیرنگها (قصه خانم خیری خانم یگانه و حتی نادره) به قدری هست که فیلم را از مرکزیت حول قهرمان واحد (کلاسیک) خارج میکند و به سمت خرده پیرنگ میبرد.
عمده ایراد فیلم تا حدودی ایراد مشترک بسیاری از آثار سینمای ماست: فیلم دیر شروع میشود. البته اگر از تعریف قصه خانواده داود حکیمی به عنوان قصه مرکزی اجتناب کنیم، تا حدودی دیر شروع شدن فیلم هم کمتر قابل ایراد است. اما شاید سردرگمیهای ۲۰ دقیقه اول کمی بیش از معرفی شخصیتها و اتمسفر فیلم است و خستهکننده و خمیازهآور است. اما به محض ورود طناز طباطبایی، فیلم به ریتم مناسب خود باز میگردد و به خوبی تا پایان، ریتم مناسبش را حفظ میکند. نگاه طلبکارانه و یکجانبه طناز طباطبایی در ابتدای ورودش به مجموعه ویلاها با روندی منطقی به همزاد پنداریاش با خانم خیری (که در ابتدا در سمت دیگر طیف فکری مقابل با او ایستاده است) میرسد. فیلمنامهنویس در این مسیر اما سعی کرده تا حد خوبی از نمایشیشدن تغییرات شخصیت بپرهیزد و تا حد قابل قبولی نیز در این امر موفق بوده است. فیلم به خوبه توانسته است از تهییجهای اغراقآمیز مخاطب به واسطه قراردادن مداوم صحنههای درگیرکننده احساس مخاطب، فاصله بگیرد و به قصهاش بپردازد. تنوع در نحوه کارگردانی فیلم در سکانسهای تعلیقدار که به تناوب در فصلهای مختلف فیلم به کار گرفتهشدهاند نیز تا حد قابل قبولی موفق شدند تا مانع از انتقال حس تکرار به مخاطب شوند. از این نظر فیلمساز اگرچه سعی در همراه نگهداشتن مخاطب داشته است اما بیش از اندازه نیز به او باج نمیدهد و صرفا برای تنوع بخشیدن به تعلیق و کارگردانی فیلم در جهت افزایش جذابیت آن، قصه را فراموش نمیکند. همچنین ماجرای قصه عزیز و رزمندهای است که او را با مادر واقعیاش در بیمارستان اشتباه گرفته است و پایان همین قصه است که البته بیشترین تعلیق به نوعی کاذب فیلم را رقم میزند و میتواند محل انتقاد از فیلمنامه نیز باشد. هرچند تعلیق این صحنه کاذب است اما اولا حاصل کاشت دراماتیک فیلمنامه (شروع قصه عزیز و رزمنده مجروح در بیمارستان در نیمه اول فیلم که تقریبا تا یک سوم پایانی فیلم آن را فراموش میکنیم) و ثانیا در جهت استفاده ثانویه در دیالوگهای فصل پایانی طنازطباطبایی و خانم خیری است.
اگرچه حتی نام برخی از شخصیتهای فیلم را نمیدانیم اما در بازشناختن آنها و قصه مربوط به هریک دچار اشتباه نمیشویم. فیلمنامهنویس به خوبی تفاوت فضاسازی با تعدد شخصیتها را در پیشبرد قصه درک کرده است. تعداد شخصیتها در اینجا بیشتر از خانه کوچک آباجان است، اما در آن فیلم، بیش از ۳۰ دقیقه طول میکشد تا نسبتهای بیربط و با ربط شخصیتها با یکدیگر و قصه اصلی را –که تقریبا وجود ندارد- متوجه شویم. حضور شخصیتهای زنِ دیگر و فرزندانشان مانع از تمرکز ما روی داستان یا دو سه داستان مهم فیلم نمیشود.
در پایان فیلم اگرچه بازهم همچون ابتدای فیلم، ماشین هایس (ماشین حامل خبر) به ویلاییها سر میزند اما باز هم مشخص نمیشود که خبری از داود حکیمی آورده است یا نه. از این نظر که پرسش ظاهری قصه فیلمنامه (زنده بودن یا نبودن داود حکیمی) بدون پاسخ میماند، فیلم دارای پایان باز است. اما همسر داود حکیمی در این مسیر به درک جدیدی از واقعیت جنگ دست یافته است. این نتیجهگیری حتی اگر به باور مخاطب تبدیل نشده باشد اما باز هم میتواند یک پایان باز باشد. ویلاییها در کارگردانی پختهتر از فیلمنامه و تدوین عمل کرده است و البته در هر سه سطح یک با یک فیلم کاملا استاندارد و با کیفیت مواجه هستیم. شروع منیر قیدی در مقام کارگردان و فیلمنامهنویس با ساخت ویلاییها، میتواند نویدبخش حضور یک فیلمساز موفق زن باشد.
- مطالب مرتبط
- برادران لیلا که بودند و چه کردند؟
- نگاهی به دو فیلم جنجالی که بر اساس زندگی قاتل زنان خیابانی ساخته شده اند
- یادداشتی درباره فیلم "چپ راست"
- نگاهی به فیلم سراسر شب/ خسته و پُر مَلال!
- نگاهی به فیلم جمشیدیه / از کوره در رفتن!
- نگاهی به فیلم "پاپ"/ عشق و چیزهای دیگر
- نگاهی به بنفشه آفریقایی/ مردانگی های یک زن!
- نقد کوتاهی بر فیلم لتیان/، دربارۀ اِلی و دربارۀ یاسی!
- نقد کوتاهی بر فیلم "هفت و نیم"/فقط گفتن و رفتن!
- نقد کوتاهی به فیلم «بی وزنی»: چیزی شبیه اسمش!
نظرات کاربران
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- 20 فیلم جنجالی که نباید با همسر یا نامزدتان تماشا کنید! (قسمت1)/دختر خوب و دختر گمشده!
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- تازه ترین آمار فروش فیلمهای سینمایی
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- افشاگری پرنسس دایانا در مستندی بحث برانگیز
- ببینید: دیدار شهاب حسینی با بازیگر معروف هالیوود
- عکس: مراسم تشییع پیکر حبیب الله کاسه ساز
- توضیحات کامل احمد نجفی درمورد اعتراض هایش: من تنها نیستم اما کار خودم را تنها انجام میدهم!
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- 10 فیلمی که حتی مردان را هم به گریه میاندازد!
- همه چیز دربارۀ حضور بازیگر زن ترکیه در ایران
- یک واکنش به سحر قریشی و لیلا اوتادی/ چشم و ابروی زیبا در این شهر زیاد است!
- عکس نامتعارف بازیگر زن شبکۀ جم با ایرج نوذری!
- انتشار یک فیلم کودکانه در شبکه نمایش خانگی
- عکسهای بدون حجاب بازیگر معروف ایرانی در کانادا
- راز فیلم ارتباط جنسی زهرا امیر ابراهیمی فاش شد/ چه کسی سی دی «زهره» را پخش کرد؟!
- 12 گام برای نوشتن یک فیلمنامه ی انیمیشن
- خواننده های نسل جدید با کدام آهنگ ها معروف شدند؟
- فصل دوم سریال «نفس» امسال جلوی دوربین می رود
- آیا جواد یساری به سرنوشتِ حبیب دچار میشود؟
- عکس:تولد مهران غفوریان در کنار هنرمندان
- صد نقشِ فراموش نشدنی سینما و تلویزیون ایران
- کچلهای سینما، از جمشید آریا تا صفر کشکولی!
- تصادف رضا عطاران؛ حادثه ای که به خیر گذشت!
- زیباترین بازیگران زن ایرانی در رتبه بندی جهانی
- شکایت خانواده آتنا اصلانی از امیر تتلو
- «ماه پیشونی 2» جلوی دوربین می رود + عکس های تست گریم
- پوراحمد: با بُکن نَکنهای صداوسیما کنار نمیآیم!
- فیلمِ کاملِ سکانسِ سانسور شده و جنجالی پایتخت
- «خانۀما» یک برنامۀ خط شکن در تلویزیون است
- برگزاری کنسرت همایون شجریان در لندن
- شاهد احمد لو و ویدا جوان در حمام عمومی!
- ببینید: زن و شوهری که در30 فیلم، نقش خودشان را بازی کرده اند!
- جای خالی فیلسازان زن در جشنوارۀ سی و ششم
- درخواست ترانه علیدوستی از حسن روحانی
- «تتلو» میتواند سرود تیم ملی را بخواند؟!
- کدام هنرمندان در امور خیریه فعالند؟
- عیاری: تلخی جامعه از فیلمهای من بیشتر است!
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- «روتوش» بهترین فیلم کوتاه جشنواره کراکوف
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- برگزیدگان هفدهمین جشن حافظ معرفی شدند/ گلزار بالاخره جایزه گرفت!
- «مهناز آمریکایی» چه صیغه ای است؟
- پشت پرده شایعۀ دوستی ستارههای سینما و فوتبال/ از ترلان پروانه تا مهدی طارمی!
- ببینید: تغییرِ ظاهر مجری زن تلویزیون!
- عکس/ بازگشت بهبودِ پایتخت با چهره ای عجیب!
- آنجلینا جولی معشوقه ی شیطان میشود!
- عکس/ تیپ مردانۀ نيوشا ضيغمى در فيلم «هشتگ»
- زمان پخش فصل جدید «بچه مهندس» مشخص شد
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- رقابت ۲۵ انیمیشن بلند برای اسکار ۲۰۱۹
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- 20 فیلم جنجالی که نباید با همسر یا نامزدتان تماشا کنید! (قسمت1)/دختر خوب و دختر گمشده!
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- تازه ترین آمار فروش فیلمهای سینمایی
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- افشاگری پرنسس دایانا در مستندی بحث برانگیز
- ببینید: دیدار شهاب حسینی با بازیگر معروف هالیوود
- عکس: مراسم تشییع پیکر حبیب الله کاسه ساز
- توضیحات کامل احمد نجفی درمورد اعتراض هایش: من تنها نیستم اما کار خودم را تنها انجام میدهم!
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- 10 فیلمی که حتی مردان را هم به گریه میاندازد!
- همه چیز دربارۀ حضور بازیگر زن ترکیه در ایران
- یک واکنش به سحر قریشی و لیلا اوتادی/ چشم و ابروی زیبا در این شهر زیاد است!
- عکس نامتعارف بازیگر زن شبکۀ جم با ایرج نوذری!
- انتشار یک فیلم کودکانه در شبکه نمایش خانگی
- عکسهای بدون حجاب بازیگر معروف ایرانی در کانادا
- راز فیلم ارتباط جنسی زهرا امیر ابراهیمی فاش شد/ چه کسی سی دی «زهره» را پخش کرد؟!
- 12 گام برای نوشتن یک فیلمنامه ی انیمیشن
- خواننده های نسل جدید با کدام آهنگ ها معروف شدند؟
- فصل دوم سریال «نفس» امسال جلوی دوربین می رود
- آیا جواد یساری به سرنوشتِ حبیب دچار میشود؟
- عکس:تولد مهران غفوریان در کنار هنرمندان
- صد نقشِ فراموش نشدنی سینما و تلویزیون ایران
- کچلهای سینما، از جمشید آریا تا صفر کشکولی!
- تصادف رضا عطاران؛ حادثه ای که به خیر گذشت!
- زیباترین بازیگران زن ایرانی در رتبه بندی جهانی
- شکایت خانواده آتنا اصلانی از امیر تتلو
- «ماه پیشونی 2» جلوی دوربین می رود + عکس های تست گریم
- پوراحمد: با بُکن نَکنهای صداوسیما کنار نمیآیم!
- فیلمِ کاملِ سکانسِ سانسور شده و جنجالی پایتخت
- «خانۀما» یک برنامۀ خط شکن در تلویزیون است
- برگزاری کنسرت همایون شجریان در لندن
- شاهد احمد لو و ویدا جوان در حمام عمومی!
- ببینید: زن و شوهری که در30 فیلم، نقش خودشان را بازی کرده اند!
- جای خالی فیلسازان زن در جشنوارۀ سی و ششم
- درخواست ترانه علیدوستی از حسن روحانی
- «تتلو» میتواند سرود تیم ملی را بخواند؟!
- کدام هنرمندان در امور خیریه فعالند؟
- عیاری: تلخی جامعه از فیلمهای من بیشتر است!
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- «روتوش» بهترین فیلم کوتاه جشنواره کراکوف
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- برگزیدگان هفدهمین جشن حافظ معرفی شدند/ گلزار بالاخره جایزه گرفت!
- «مهناز آمریکایی» چه صیغه ای است؟
- پشت پرده شایعۀ دوستی ستارههای سینما و فوتبال/ از ترلان پروانه تا مهدی طارمی!
- ببینید: تغییرِ ظاهر مجری زن تلویزیون!
- عکس/ بازگشت بهبودِ پایتخت با چهره ای عجیب!
- آنجلینا جولی معشوقه ی شیطان میشود!
- عکس/ تیپ مردانۀ نيوشا ضيغمى در فيلم «هشتگ»
- زمان پخش فصل جدید «بچه مهندس» مشخص شد
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- رقابت ۲۵ انیمیشن بلند برای اسکار ۲۰۱۹