نکاتی ضروری دربارهی فیلمهای مستند که باید بدانید
در فیلمسازی مستند چه بسا لازم می شود اطلاعاتی دقیق تر از آنچه در تصویر می تواند بیاید به بیننده ارائه شود تا او بتواند موضوع را خوب درک کند. مثلا اگر درباره وضعیت نابسامان جاده های یک کشور فیلم می سازیم، می توانیم تصورهایی از این جاده ها و زیبایی ها و زشتی های شان را بگیریم و به نمایش بگذاریم (و این کاری است که از اطلاعات و آمار بر نمی آید)، اما با تصور نمی توانیم درباره طول جاده های کشور و مقایسه آن با جاده های کشورهای دیگر چیزی بگوییم.
فیلمی درباره یک مرکز بازآموزی معتادان (مانند فیلم «آوانتاژ») می تواند تصویر زنده ای از زندگی روزانه در این مرکز و آدم هایی که در آن زندگی می کنند ارائه دهد، اما نمی تواند درباره تعداد این مراکز و تعداد معتادان در کشور چیزی بگوید. اینجاست که لازم می شود برای کامل کردن تصور ما از وضعیت جاده ها یا اعتیاد، آمار و ارقامی نیز به تصویرهایی که از این موضوع ها گرفته ایم اضافه شود. حتی در یک فیلم مستند پرتره، فیلمی درباره یک شخصیت ادبی، هنری یا علمی نیز اطلاعاتی ضروری اند که در قالب تصویر نمی گنجند، مانند سال انتشار آثار و تاریخ تولد و دیگر رویدادهای مهم زندگی شخصیت فیلم.
گفتار، نوشته، انیمیشن
شکل رایج ارائه اطلاعات در قالب گفتاری است که روی فیلم خوانده می شود (یعنی در شکل naration یا voiceover) اما این تنها شکل ارائه اطلاعات نیست. امروزه بسیاری از فیلمسازان ترجیح می دهند آمار و ارقام درباره موضوع فیلم شان به شکل نوشته هایی که ابتدا یا انتهای فیلم می آیند ارائه شود. این کار بیشتر از این نگرانی می آید که ارائه اطلاعات روی تصویرها حس و حال عاطفی آنها را از بین ببرد و فیلم را به کلاس درس تبدیل کند.اما این نگرانی درباره همه فیلم ها هم صادق نیست و فیلم هایی داریم (مانند فیلم «توطئه گاوی») که پر از انواع منحنی ها و اطلاعات گفتاری هستند. البته در این حالت هم فیلمساز سعی می کند اطلاعات را به شکل حتی الامکان عامه فهم ارائه کند.
منحنی ها و گراف های انیمیشن یکی از روش هایی هستند که اطلاعات را برای بیننده عادی قابل فهم می سازند. نوشته هایی که روی تصویرها می آیند مانند نام مکان ها یا نام آدم هایی که در تصویر با آنها مصاحبه می شود نیز بخشی از اطلاعاتی هستند که در اختیار بیننده قرار می گیرند و در نهایت نباید فراموش کنیم که اطلاعات زیادی را از زبان مصاحبه شونده های یک فیلم می شنویم.
حجم اطلاعات
در زمان محدود فیلمی نیم ساعته تا یک و نیم ساعته، بیننده حجم محدودی از اطلاعات را می تواند جذب کند. انبوهی از عدد و رقم یا اصولا توسط بسیاری از بینندگان دریافت نمی شود یا در صورتی که دریافت شود، به یاد نمی ماند و تاثیری بر او نمی گذارد. تنها ضروری ترین اطلاعات را باید ارائه کرد و آن هم در قالب و شکلی که به آسانی قابل دریافت باشد.
مثلا به جای دادن طول یک یک جاده های کشور، می توان تنها فاصله تهران تا رشت را (برای نمونه) گفت و فاصله تهران با شهرهای دیگر را به عنوان دو برابر یا چهار برابر این فاصله ذکر کرد تا شنونده راحت تر تصوری از فاصله ها به دست بیاورد. می توان با گنجاندن فصل هایی که بیشتر تماشایی اند یا موسیقی دارند، بین فصل هایی که حاوی اطلاعات زیادی در قالب گفتار هستند فاصله انداخت تا فیلم بیش از اندازه از اطلاعات و آمار اشباع نشود.
آیا اطلاعات فیلم درست هستند
فیلمساز حتی الامکان منبع اطلاعات خود را ذکر می کند اما حقیقت این است که بیننده نه این منابع را می تواند چک کند و نه درستی اطلاعاتی را که از این منابع گرفته شده اند. کاری که از فیلم مستند خوب بر می آید ارائه تصویرهایی زنده از موضوع است که هیچ عدد و رقمی از پس عرضه آنها بر نمی آید اما صحت اطلاعات را بیننده علاقه مند باید خود چک کند.فیلم مستند از این نظر فقط در حد تلنگری است به بیننده و او را به شناخت بیشتر موضوع و تحقیق در آن بر می انگیزد. روایتی که یک فیلم مستند، هر اندازه خوب و با انصاف، از تاریخ مقطعی از یک کشور ارائه می کند، طبیعتا کامل نیست و علاوه بر این از دیدگاه فیلمساز ترسیم شده است.
فیلمساز می تواند با توجه به علایق و منافع خود برخی اطلاعات را حذف، برخی دیگر را برجسته و حتی برخی را دانسته یا نادانسته تحریف کرده باشد. اعتماد مطلق به اطلاعات یک فیلم جایز نیست و اگر موضوع فیلم برای بیننده مهم می شود باید شخصا در صحت آنها تحقیق کند. دست کم با یک جستجوی ساده در منابع اینترنتی ببیند آیا اطلاعات اصلی ارائه شده به او مورد تایید همگانی هست یا نه.
اطلاعات و احساسات
در میان تعدادی از مستندسازان اکراهی از ارائه اطلاعات در فیلم مشاهده می شود. نگرانی اصلی آنها این است که اطلاعات از قوت تاثیرگذاری عاطفی فیلم می کاهند. اما واقعیت این است که بدون اطلاعات اولیه درباره یک موضوع به دشواری می توان فهمید در فیلم چه اتفاقی دارد می افتد یا آدم ها درباره چه دارند بحث می کنند و در نتیجه امکان برقراری ارتباط عاطفی نیز منتفی می شود.حقیقت این است که عاطفه و اطلاعات می توانند مکمل هم باشند یا دقیق تر بگوییم اطلاعات با ارائه ابعاد موضوع و کمک به فهم منطقی واقعیت، زمینه را برای برقراری ارتباط عاطفی با موضوع نیز فراهم می آورد. مسئله این است که نباید اجازه داد وزن اطلاعات در یک فیلم آن قدر زیاد شود که آن را تبدیل به رسانه ای علمی کند./ماهنامه همشهری 24
نظرات کاربران
- 20 فیلم جنجالی که نباید با همسر یا نامزدتان تماشا کنید! (قسمت1)/دختر خوب و دختر گمشده!
- تازه ترین آمار فروش فیلمهای سینمایی
- خواننده های نسل جدید با کدام آهنگ ها معروف شدند؟
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- عکس/ دیدار محسن چاوشی با خوانندۀ خارجنشین!
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- نگاهی به چند اثر حاضر در جشنواره فیلم فجر
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- ببینید: تیپ و استایلِ دهه هفتادی های سینما!
- زیباترین بازیگران زن ایرانی در رتبه بندی جهانی
- کچلهای سینما، از جمشید آریا تا صفر کشکولی!
- سرنوشتِ دکورهای میلیاردی سریال «مختارنامه»/ به فیلمبرداران «عروسی» اجاره داده می شود!
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- عکس: مراسم تشییع پیکر حبیب الله کاسه ساز
- پخش بیش از ۵۰ فیلم در تاسوعا و عاشورای حسینی
- فصل دوم سریال «نفس» امسال جلوی دوربین می رود
- کلیپی که حمید عسکری را ممنوع الفعالیت کرد!
- 10 فیلمی که حتی مردان را هم به گریه میاندازد!
- «نوشدارو» روی آنتن شبکه سلامت می رود
- حال خوب اجرای تئاتر در روزهای آلوده تهران
- پوراحمد: با بُکن نَکنهای صداوسیما کنار نمیآیم!
- عکسهای بدون حجاب بازیگر معروف ایرانی در کانادا
- کمدین های شکستخورده ی 98 سینمای ایران
- ببینید: انتقاد تند حامد بهداد از مسعود کیمیایی
- تصادف رضا عطاران؛ حادثه ای که به خیر گذشت!
- کتاب ۵۷درصد گرانتر شد
- تخفیف ویژۀ کتابهای سینمایی در نمایشگاه کتاب
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- سه شعر دردسرساز که خوانندگان معروف خواندند
- اسکار ۲۰۲۳ برای «همه چیز همه جا به یکباره»
- ده فیلم مناسب برای درون گراها و انزوا طلبان!
- عکس متفاوت ترانه علیدوستی درفیلم مهتاب کرامتی
- یک واکنش به سحر قریشی و لیلا اوتادی/ چشم و ابروی زیبا در این شهر زیاد است!
- ازدواج مجری صدا و سیما با خانم بازیگر +عکس ها
- نقد کوتاهی بر فیلم لتیان/، دربارۀ اِلی و دربارۀ یاسی!
- یادداشتی بر فیلم «قهرمان»ساختۀ اصغر فرهادی
- نگاهی به دو فیلم جنجالی که بر اساس زندگی قاتل زنان خیابانی ساخته شده اند
- عجیبترین اتفاقات سال 2020 در پروژههای سینمایی
- نقد کوتاهی به فیلم «بی وزنی»: چیزی شبیه اسمش!
- آهنگ جدید سینا شعبانخانی به نام ناراحتم
- در اکران آنلاین، انحصارها باید شکسته شود
- گزارشی از اختتامیه جشنواره سی و سوم فیلم کودکان
- پخش ۱۴ کنسرت آنلاین برای روزهای قرنطینه خانگی
- آهنگ «جان دار» ازمحمدرضا علیمردانی و امین بانی
- ساخت سریال در شبکه نمایش خانگی متوقف شد
- یادداشتی درباره فیلم "چپ راست"
- ببینید: تغییرِ ظاهر مجری زن تلویزیون!
- آیا سایت های فروش بلیت، تماشاگران را فریب می دهند؟
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- «نما به نما» جایگزین مسابقه «۳۰۰ ثانیه» می شود
- زمان پخش فصل جدید «بچه مهندس» مشخص شد
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- تازه ترین آمار فروش فیلمهای سینمایی
- خواننده های نسل جدید با کدام آهنگ ها معروف شدند؟
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- عکس/ دیدار محسن چاوشی با خوانندۀ خارجنشین!
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- نگاهی به چند اثر حاضر در جشنواره فیلم فجر
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- ببینید: تیپ و استایلِ دهه هفتادی های سینما!
- زیباترین بازیگران زن ایرانی در رتبه بندی جهانی
- کچلهای سینما، از جمشید آریا تا صفر کشکولی!
- سرنوشتِ دکورهای میلیاردی سریال «مختارنامه»/ به فیلمبرداران «عروسی» اجاره داده می شود!
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- عکس: مراسم تشییع پیکر حبیب الله کاسه ساز
- پخش بیش از ۵۰ فیلم در تاسوعا و عاشورای حسینی
- فصل دوم سریال «نفس» امسال جلوی دوربین می رود
- کلیپی که حمید عسکری را ممنوع الفعالیت کرد!
- 10 فیلمی که حتی مردان را هم به گریه میاندازد!
- «نوشدارو» روی آنتن شبکه سلامت می رود
- حال خوب اجرای تئاتر در روزهای آلوده تهران
- پوراحمد: با بُکن نَکنهای صداوسیما کنار نمیآیم!
- عکسهای بدون حجاب بازیگر معروف ایرانی در کانادا
- کمدین های شکستخورده ی 98 سینمای ایران
- ببینید: انتقاد تند حامد بهداد از مسعود کیمیایی
- تصادف رضا عطاران؛ حادثه ای که به خیر گذشت!
- کتاب ۵۷درصد گرانتر شد
- تخفیف ویژۀ کتابهای سینمایی در نمایشگاه کتاب
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- سه شعر دردسرساز که خوانندگان معروف خواندند
- اسکار ۲۰۲۳ برای «همه چیز همه جا به یکباره»
- ده فیلم مناسب برای درون گراها و انزوا طلبان!
- عکس متفاوت ترانه علیدوستی درفیلم مهتاب کرامتی
- یک واکنش به سحر قریشی و لیلا اوتادی/ چشم و ابروی زیبا در این شهر زیاد است!
- ازدواج مجری صدا و سیما با خانم بازیگر +عکس ها
- نقد کوتاهی بر فیلم لتیان/، دربارۀ اِلی و دربارۀ یاسی!
- یادداشتی بر فیلم «قهرمان»ساختۀ اصغر فرهادی
- نگاهی به دو فیلم جنجالی که بر اساس زندگی قاتل زنان خیابانی ساخته شده اند
- عجیبترین اتفاقات سال 2020 در پروژههای سینمایی
- نقد کوتاهی به فیلم «بی وزنی»: چیزی شبیه اسمش!
- آهنگ جدید سینا شعبانخانی به نام ناراحتم
- در اکران آنلاین، انحصارها باید شکسته شود
- گزارشی از اختتامیه جشنواره سی و سوم فیلم کودکان
- پخش ۱۴ کنسرت آنلاین برای روزهای قرنطینه خانگی
- آهنگ «جان دار» ازمحمدرضا علیمردانی و امین بانی
- ساخت سریال در شبکه نمایش خانگی متوقف شد
- یادداشتی درباره فیلم "چپ راست"
- ببینید: تغییرِ ظاهر مجری زن تلویزیون!
- آیا سایت های فروش بلیت، تماشاگران را فریب می دهند؟
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- «نما به نما» جایگزین مسابقه «۳۰۰ ثانیه» می شود
- زمان پخش فصل جدید «بچه مهندس» مشخص شد