منتقد و نویسنده پیشکسوت سینمای ایران با حضور در برنامه «چشم شب روشن» از گروه هنر و تجربه دفاع و به حضور برخی فیلمسازان جدید در سینما انتقاد کرد؛  به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، اکبر نبوی مجری کارشناس سینمایی «چشم شب روشن» شامگاه چهارشنبه 24 و بامداد پنجشنبه 25 آبان، میزبان خسرو دهقان، نویسنده و منتقد سینما بود.در ابتدا نبوی برنامه را با خوانش ابیاتی از حافظ (دوش می‌آمد و رخساره برافروخته بود) آغاز و به این موضوع اشاره کرد که حافظ در بیت آخر این شعر نقد انجام داده است و در ادامه از دهقان خواست پیرامون بحث نقد فیلم وضعیت امروز نقد در حوزه هنر به‌ویژه سینما نظر خود را بگوید.

دهقان در این زمینه گفت: «معتقدم فضای نقد، امروزه در ایران و جهان، جهت پیشرفت تکنولوژی مقداری تغییر کرده و بنابراین جوانان به شکلی دیگر به قضایا نگاه می‌کنند؛ نت فیلیکس و آمازون وارد شده و فیلم‌ها مسیری را قرار است بروند و وارد نظام استودیو شوند، به‌طور مثال مستقیم فیلم‌ها وارد کن می‌کنند و روزگار طی دهه اخیر عوض ‌شده است. فضای نقد و فضایی که مخاطبان را می‌خواند و سنتی نگاه می‌کند و... تغییریافته اما ریشه و بنیان آن همان است.»

نقد را با هیچ عسلی نمی توان خورد!

دهقان اظهار کرد: «این نگاه در مقایسه با زمانی که من نقد می‌خواندم و بعد نقد را کپی و تقلید کردم تفاوت خیلی بنیادی نکرده است. معتقدم نقد تند و تیز و تلخ است و با هیچ عسلی نمی‌توان آن را خورد. هیچ راه علاج و درمانی ندارد و باید آن را تحمل کرد.»او افزود: «من پیشوندها و پسوندها را در این زمینه نمی‌پسندم و نقد منصف، نقد کوتاه و بلند پس‌ازآن ظاهر می‌شود؛ ما ذات نقد را در جوهرش باید بفهمیم، بپذیریم و تحمل کنیم. معتقدم خود نقد در ذات پدیده برخورنده تلخی است و وقتی شما واژه نقد و نقاد را می‌گویی با خودش موج منفی همراه می‌آورد.»

این منتقد در پاسخ نبوی که چرا باید این‌گونه باشد، این موضوع را ناشی از ذات خود نقد دانست و در ادامه با طرح داستان کوتاهی از حواریون عیسی مسیح گفت: «یکی از حواریون نزد حضرت عیسی رفته و می‌گوید من صبرم را از دست دادم به نظر شما چه‌کار کنم؟ و حضرت می‌گویند تحمل‌کن! در واقع نقد جوابی ندارد.»

نقد باید به‌عنوان یک اثر هنری و مستقل شناخته شود

دهقان درباره تفاوت نقد و انتقاد گفت: ما فاز تعریفی و تحلیلی نقد را کنار گذاشته و این دو را با هم منطبق می‌بینیم و به نظر من وجه انتقادی در زندگی قالب است. اگر با نقد خیلی ابتدایی برخورد می‌کنیم به این دلیل است که وجه منفی بودنش توی ذوق می‌زند و متوجه نیستیم خود نقد در مقابل اثری هنری تقابل داشته باشد و یا به‌عنوان یک اثر هنری و مستقل شناخته شود.دهقان تکمیل کرد: «موضوع مهم این است که به‌نقد می‌توانیم خیلی توجه کنیم و مطلب اصلی‌تر این است که پشت نقد، منتقد است یعنی اگر من نقدی می‌کنم و برای شما مطلوب باشد یا نه بیشتر از هر چیزی من را معرفی می‌کند و معرف منتقدش است. درواقع نقد بیشتر منتقد را تعریف می‌کند تا اثر هنری را چرا که ممکن است اثر هنری را توضیح دهد ولی به‌محض حرف زدن درواقع به شکلی موازی با اثر هنری خودش را بیان می‌کند.»

این منتقد در پاسخ سؤال نبوی که این سال‌ها تا چه اندازه فیلم‌هایی که دیده عواطفش را با نوشتن درگیر کرده، گفت: «این امر دو استاندارد دارد و من زمانی که به سینمای جهان نگاه می‌کنم با استانداردی خاص می‌بینم و سینمای ایران را نیز با استاندارد دیگر و طبقه‌بندی ناخودآگاه اتفاق می‌افتد.»وی در ادامه ابراز کرد: «اگر روی تاریخ سینما ایران اشراف داشته باشیم، روی نقد لحن، نگاه و ساختار فنی سینما، شناخت و فضا تأثیر می‌گذارد و به نظر من آنچه در سینمای ما مهم است کار دل است و من فیلمی را می‌توانم نقد کنم که کار دل باشد. سینمای ایران، سینمای منطق، چارچوب‌بندی و اسلوب بندی و... نیست و سینمای دلی است و بنابراین وقتی بادل من ارتباط برقرار می‌کند زودتر می‌توانم پیامش را دریافت کرده و صداقت و عدم صداقت را ردیابی کنم.»

نامهربانی حرفۀ ماست

دهقان در این باره توضیح داد: «در صحبت با یکی از دوستان عنوان کردم نامهربانی حرفه ما است واقعیت است که ذات نقد امر دلپذیری نیست. وقتی با این رویکرد که به سینمای ایران فقط نمره 20 تعلق می‌گیرد و ما 19.75 نداریم طرف هستیم، نمی‌شود کار کرد و عرصه را به خودمان تنگ می‌کنیم.»عضو انجمن منتقدان و نویسندگان خانه سینما در پاسخ به اینکه تا چه اندازه نقد معاصر جامعه ایرانی روی جهت‌گیری کلی سینما و فیلم‌ساز تأثیر داشته تصریح کرد: «در جهان هم خیلی کم تأثیر داشته است و در سینمای ایران و جهان سراغ ندارم که تأثیر بنیانی روی فیلم و فیلم‌ساز داشته باشد و تصور اینکه نقد فیلم می‌تواند جریان ساز باشد و روی فروش فیلم تأثیر بگذارد مقداری غیرممکن است. بلکه این امر در دراز مدت روی سلیقه تأثیر گذاشته، با تغییر ذائقه فرهنگ را بالا می برد و نقد را متحمل می‌کند.»

او در ادامه اظهار کرد: «منتقد در درجه اول به نیازهای درونی خود پاسخ می‌دهد تا مخاطب و فیلم‌ساز. در این راستا اطلاعات و سواد خیلی مهم است چرا که در مسند قضاوت می‌نشیند. بعد از آن به بحث نقد و تحلیل فیلم می‌رسی که نقد خود نوعی ورقه بایگانی راجع به متهم است و بحث تحقیق، تفحص، مشابه‌سازی و دیدن و خواندن مهم است.»

نقد امروز ضمن سطحی بودن، معضلات فضای مجازی را با خود دارد

دهقان در پاسخ به این سؤال که نسبت به 10 سال گذشته نقد امروز را چگونه می‌بینید، بیان کرد: «نقد امروز ضمن سطحی بودن، معضلات فضای مجازی را با خود دارد و معتقدم جوانی خوب است و خامی بد است و بخش خامی آن، من را اذیت می‌کند و بخش جوانی اش به من انرژی می‌دهد.»او افزود: «من خارج از کیفیت همین ‌را که جوان درگیر سینماست می‌پسندم. من معتقد هستم حجم غالب است و اجازه دهیم فراوانی غالب شود و کیفیت آرام از پشت حرکت کند.»دهقان در رابطه با مقایسه سینمای 10 سال گذشته با سینمای 20 سال پیش تصریح کرد: «به عقیده من ما طی این سال‌ها شکل عوض می‌کنیم و مدرنیته به رقم همه سطحی‌نگری‌ها مهم است.»

در بخش دیگری از برنامه نبوی با اشاره به صحبت‌های دهقان مبنی بر اینکه حوزه فرهنگ، حوزه کیفیت‌هاست و نه کمیت‌ها گفت: «اگر در هر بخشی از حوزه فرهنگ و هنر کمیت قرار باشد به ‌عنوان شاخص اصلی قلمداد شود، نباید تردید کرد که به فرآیند و روند فرهنگ حتماً لطمه می‌زند.»

در سالی که گذشت تقریباً هفته‌ای 2 کتاب سینمایی منتشر شده و این رقم عجیبی است

دهقان در این باره گفت: «می‌پذیرم سواد در این زمینه کمتر شده ولی امیدوارم از فرهنگ فراوانی بیرون بیاید. به این جهت که با توجه به مسئولیت دبیر بخش کتاب که من در خانه سینما دارم اعلام می‌کنم در سالی که گذشت تقریباً هفته‌ای 2 کتاب سینمایی منتشر شده این رقم عجیبی است. چیزی نزدیک به 100 کتاب وجود دارد از لحاظ ارزش ممکن است 30 تا کیفی باشد و کتاب های بی‌ارزش و ترجمه‌های بد حذف می‌شود.»او ادامه داد: «در میان این میزان ناشرین اندک اند و افرادی که خودشان با هزینه و علاقه شخصی و به هر دلیل دیگری کتاب‌های 40 نسخه‌ای را درآوردند زیاد است و همه سن‌ها زیر 40 است.»

دهقان تکمیل کرد: «مورد دیگر این است از اول پیدایش سینما در کشور تعداد کتاب‌های سینمایی چیزی حدوداً 300 عدد بود و در 30 سال اخیر چیزی نزدیک به 3 هزار عنوان کتاب داریم. حرف من بر سر این است که الزاماً آن 300 عنوان کتاب کیفیت بالایی نداشته و 3000 عنوان بعد از انقلاب کیفیت کمتری ندارند و منظورم این است اجازه دهیم موج بیاید.»

در لیست فیلمهای جشنواره فجر همه اسمها جدید بودند!

دهقان در رابطه با وضع سینمای امروز گفت: «در آموزشگاهی تدریس می‌کنم و روزی لیست فیلم‌های جشنواره فجر را پیش ابراهیم وحید زاده بردم و نکته قابل‌توجه این بود که از میان 90 فیلم، به‌سختی 10 فیلم‌ساز قدیمی وجود داشت و 80 نفر دیگر همه جدید بودند. من فکر می کردم اسامی مستعار است اما همه اسامی واقعی بودند.»

مدافع پدیده هنر و تجربه هستم

دهقان در ادامه تصریح کرد: «فیلم کوتاه و مستند حیرت‌انگیز است، پدیده هنر و تجربه که من از مدافعشان هستم نشان می‌دهد مسئولان سینمایی به تنگ آمده‌اند و می‌خواهند فیلمها را نشان دهند و جایی برای این کار می خواهند. در عرصه سینما از 100 فیلمی که امسال وجود دارد به سختی به 10 نفر فیلمسازانی چون مهرجویی و کیمیایی و حاتمی کیا و بنی اعتماد و... می رسیم و 90 نفر دیگر اسم های فارسی جدید است که از روی شاهنامه برداشته اند و نمی شود از روی آن هم خواند!»

مشاور فیلم‌نامه «خاکستر سبز» درباره معدل کیفی سینمای ایران گفت: «این میزان اشتیاق همه‌چیز را تحت تأثیر خودش قرار داده انقدر اشتها وجود دارد که هرچه می‌آید می‌بلعد و این اتفاق دلپذیر نیست. داریم درباره یک سیستم گوارشی جدید در سینمای ایران صحبت می کنیم!»در ادامه نبوی عنوان کرد در تولید فیلم سال گذشته بخش خصوصی بالای 100 میلیارد تومان هزینه کرده و مجموعه بخش‌های دولتی، حکومتی و حاکمیتی حدود 40 میلیارد هزینه کرده بود و نظر دهقان را درباره ادامه روند سینمای ایران جویا شد. دهقان در پاسخ به این سؤال گفت: «ادامه روند برای سینمای ایران، وجه قالبش سینمای دولتی است. وجه سینمای عادی بخش خصوصی سینمای عادی باید جان بگیرد.»

گفتنی است مجله شبانگاهی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.