داستان پول‌های کثیف چند روزی است که خود سناریوی یک فیلم شده است. فیلمی که نقش بازیگران اصلی‌اش را تهیه‌کنندگانی ایفا می‌کنند که سرمایه‌گذاران میلیاردی از آنها حمایت می‌کنند.اسپانسرهایی که به‌دنبال فروش خوب مجموعه فیلم‌هایی هستند که حتی اگر هم محتوایش چنگی به دل نزند، اما بازی چهره‌های پرطرفدار آرزوی پول‌های میلیاردی را محقق می‌کند و در نهایت همین چهره‌های سینمایی هستند که با این ترفند، قیمت بازی را آنقدر بالا می برند که کار حتی به محاسبه قیمت به دلار کشیده شده است. اما نکته مهم اینجاست که اگر این سریال ادامه پیدا کند روزی خواهد رسید که سینمای ایران نابود خواهد شد. چرا که تهیه‌کنندگان مستقل سینما آنها که وقت می‌گذارند تا با فیلمنامه‌ای خوب و تأثیرگذار و با بودجه‌ای محدود فیلم بسازند از پس این قیمت‌ها برنمی‌آیند. بازار کاذبی که این چهره‌ها به راه انداخته‌اند باعث شده، حتی بازیگران دست دوم و چندم هم گاه تا مرز 700میلیون تومان نرخ دستمزدشان را بالا ببرند و اینگونه است که انتهای این سناریو آنقدر تلخ تمام خواهد شد که تهیه‌کنندگان مستقل دیگر نتوانند فیلمی تولید کنند.

حالا که برخی تهیه‌کنندگان زبان به اعتراض گشوده‌اند، سازمان سینمایی و دولت را مسئول رسیدگی به این موضوع می‌دانند. فاطمه ذوالقدر نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس نیز روز چهارشنبه 11 مهرماه با تأکید بر اینکه باید نظام تهیه کنندگی سینما دستمزدهای بازیگران را تعیین کند از انفعال سازمان سینمایی و خانه سینما انتقاد کرد. این در حالی است که ابراهیم داروغه‌زاده معاون سازمان سینمایی در این خصوص می‌گوید: «این موضوع کاملاً صنفی است و دولت از نظر قانونی امکان ورود به قیمت‌گذاری دستمزد عوامل سینما را ندارد، نظام تهیه کنندگی سینمای ایران به‌عنوان صنف کارفرما با هماهنگی‌های بیشتر می‌توانند در واقعی کردن و منطقی کردن دستمزدها تأثیرگذار باشند.»

پیشتر سید غلامرضا موسوی عضو هیأت رئیسه شورایعالی تهیه‌کنندگان سینمای ایران گفته بود « با تهیه کنندگانی که دستمزدهای غیرمتعارف پرداخت کنند، به‌عنوان متخلف برخورد صنفی خواهد کرد وآنها با انواع جریمه‌های صنفی روبه‌رو خواهند شد. حتی در مواردی امکان دارد شورایعالی با هماهنگی معاونت سینمایی اجازه اکران فیلم را طی زمان خاص ارائه نکند یا تهیه‌کننده برای دریافت پروانه فیلمسازی در هماهنگی با معاونت سینمایی با مشکلاتی روبه‌رو شود.»

معمولاً در سینمای ایران چیزی پنهان نمی‌ماند

اما سؤال مهمی که ذهن‌ها را به خود مشغول کرده این است که چگونه شورای عالی تهیه‌کنندگان سینمای ایران می‌خواهد تهیه‌کننده متخلف را جریمه کند؟ با کدام مدرک و سند. تهیه‌کننده‌ای که یک قرارداد صوری با بازیگرش می‌بندد با همان قیمت متعارف و در پشت پرده کلید طلایی ماشین مدل بالا یا چکی با رقم نجومی به بازیگر می‌دهد را چگونه می‌توان تخلفش را اثبات کرد؟ تا بشود حتی جریمه‌اش کرد؟

سید غلامرضا موسوی در پاسخ به این سؤال می‌گوید:«اساساً تعداد آدم هایی که خارج از عرف دستمزد می‌گیرند از تعداد انگشتان دست کمتر است. یعنی همه سینماگران می‌دانند که اگر سینما سرپا نباشد آنها هم نخواهند توانست به شغلشان ادامه دهند. چه بازیگر باشند چه در رسته‌های حرفه‌ای دیگر سینما باشند. شورای عالی تهیه‌کنندگان در بررسی‌هایی که پایان سال 96 انجام داد، اوایل بهار سال 97 اعلام کرد با تهیه‌کنندگانی که رعایت دستمزدهای عرف را نکنند و مبالغی خارج از عرف بپردازند، برخورد خواهند کرد. این برخوردها شکل‌های متعدد و متفاوتی دارند.شاید در کوتاه مدت پیش نیاید و در میان مدت متوجه شویم.»

او در خصوص اینکه چه ساز و کاری می‌توان برای راستی آزمایی تعیین کرد؟ می‌گوید: «معمولاً در سینمای ایران چیزی پنهان نمی‌ماند. یعنی هر زمان هر کاری بکنند بعد از مدتی تقریباً تمامی اهالی سینما و فعالان صنفی می‌توانند موضوع را بفهمند. خود بازیگران اولین کسانی هستند که موضوع را در اولین فرصت با تهیه‌کنندگان دیگر اعلام خواهند کرد.»

موسوی ادامه می‌دهد:«هدف این است که اجازه داده نشود تا شرایط اقتصادی به گونه‌ای رقم بخورد تا اقتصاد ایران دچار هرج و مرج شود. دستمزدهایی هم که خارج از قاعده پرداخت می‌شود سرمایه‌گذارانی دارد که تاوان رفتار تهیه‌کننده را می‌دهند. تهیه‌کنندگانی که این کار را می‌کنند از جیب دیگری این کار را می‌کنند. نوع رفتار اینها نوعی سوء استفاده از حرفه‌شان است. باید منافع سرمایه‌گذار را حفظ کنند. آنهایی که دستمزد خارج از عرف می دهند به اقتصاد سینمای ایران لطمه می‌زنند و به دیگر تهیه‌کنندگان خسارت می‌زنند، با آنها برخورد می‌شود و در این زمینه معاونت سینمایی وزارت ارشاد هم حامی صنف برای مبارزه با آنهایی است که رعایت حقوق همکاران خود را نمی‌کنند.»

راستی آزمایی اتفاق نمی‌افتد

نادر طریقت تهیه‌کننده و کارگردان در مورد راستی آزمایی قرارداد تهیه کنندگان، می‌گوید:«چطور می‌خواهند راستی آزمایی کنند؟ تهیه کنندگانی که پولهای کثیف دارند در چرخه سینما می‌آورند و پول‌ها را می‌خواهند تمیز کنند. قراردادی مثلاً 100 میلیونی با بازیگری می‌بندند و بعد پشت پرده 200 میلیون دیگر هم می‌دهند. چه کسی می‌خواهد ثابت کند که آن 200 میلیون گرفته شده است؟ به نظر من با وجود حسن نیت آقای موسوی چنین چیزی اتفاق نمی‌افتد. به‌خاطر اینکه ما خودمان دوست نداریم این قضیه درست شود.»

او درباره راهکار اصلاح این موضوع می‌گوید: «باید بازیگران دیگر را آورد. من شنیدم بازیگری که من برای نقش دومم هم شاید به زور راضی شوم با او قرارداد ببندم، در جایی دیگر گفته 700 میلیون تومان پول می‌گیرم تا بیایم. چطور جرأت می‌کند چنین حرفی بزند؟ راست هم می‌گوید چون من و امثال من که چنین پول‌هایی نمی‌دهیم کسی با او قرارداد می‌بندد که پول کثیف دارد و بابت آن هم کلی پول به جیب می‌زند. بعضی بازیگران با خودشان اسپانسر می‌آورند و می‌گویند من مثلاً 400 میلیون پول می‌گیرم ولی اسپانسر بیارم و 50 درصد پول را هم برمی دارم. یکدفعه می‌بینیم دستمزد آن بازیگر بالای دو میلیارد تومان می‌شود. و این یک معضل بزرگ است باید بازیگران جوان و خوب را آورد و نقش‌های خوب به آنها داد.»

او در پاسخ به اینکه افزایش بی‌رویه و بی‌قاعده دستمزدها چه لطمه‌ای به سینماگران مستقل می‌زند؟ می‌گوید:«دستمزدهایی که بی‌رویه بالا رفته همه به خاطر اشخاصی است که پولشویی می‌کنند و پول‌های کثیفشان را وارد سینمای ایران کرده‌اند. باعث و بانی‌اش این افراد و برخی مؤسسات هستند. چون یک فیلمساز مستقل نمی‌تواند مثلاً 700 میلیون تومان دستمزد بدهد و بازیگران را به دستمزدهای بسیار بالا عادت داده‌اند.»

طریقت ادامه می‌دهد: «این پول‌های کثیف باعث می‌شود فیلم‌های کثیف با موضوعات سخیف هم ساخته شود. بازیگران کم‌کم تنبل شدند. مثلاً اکنون که من یک فیلم می‌خواهم بسازم و فیلمنامه را به چند بازیگر زن داده‌ام عذرخواهی کرده‌اند. نه به خاطر فیلمنامه به خاطر اینکه نقش سختی است و اینها به نقش‌های آسان عادت کرده‌اند. اگر هم یک درصد بیایند به‌خاطر دستمزدهای آنچنانی ما نمی‌توانیم از پس آن بربیاییم. یعنی یک موضوع بغرنجی را در سینما به وجود آورده‌اند که به کل سینما لطمه می‌زند.»