در سال های نسبتا دور رابطه تلویزیون با سینما شکرآب بود تا جایی که در دوران اصلاحات خبر اختتامیه جشنواره فجر محدود می شد به یک خبر کوچک که آن هم ذیل خبرهای فرهنگی خوانده می شد و کسی نمی دانست اصلا جشنواره و اختتامیه چی هست! کم کم سهم جشنواره فیلم فجر در تلویزیون بیشتر و بیشتر شد. بماند که اختتامیه با کلی سانسور روی آنتن می رود اما اگر مسئولان تلویزیون بیم فشارهای بیرونی را نداشتند، چه بسا تصویر فلان بازیگر خانم و بهمان مهمان با همان پوشش که جزو تشریفات افتتاحیه و اختتامیه شده، روی آنتن می رفت.

این یعنی جشنواره فجر جای خود را در تلویزیون باز کرده و ویژه برنامه های متعددی به مناسبت آن تهیه و پخش می شود. در سال های گذشته، برنامه «هفت» به تفصیل به متن و حاشیه جشنواره می پرداخت و علاوه بر آن برنامه هایی چون سینما آی فیلم، سینمایش و نمونه هایی از این دست به استقبال جشنواره می رفتند. تازه، بخش های مختلف خبری و ویژه برنامه های دیگر هم بودند که به سهم خود جشنواره را پوشش می دادند.

ترافیک، ترافیک، ترافیک

شبکه های تلویزیونی امسال هم به شیوه سابق سراغ جشنواره می روند منتها یک تفاوت اساسی هست: تعداد برنامه های تخصصی به مراتب بیش از قبل است. به این معنا که امسال «هفت» یکه‌تاز نیست و برنامه محوری تلویزیون محسوب نمی شود. همان طور که می دانید تکلیف «هفت» در دقیقه 90 مشخص شد و مهران مدیری اجرای آن را بر عهده دارد. در کنار آن، دو برنامه تخصصی روتین هر شب قرار است روی آنتن باشند: «سینما دو» با اجرای حامد عنقا و «شب های شفاهی» با اجرای محمود گبرلو. از آن سو، «شهر فرنگ» حمیدرضا مدقق که پنجشنبه ها از شبکه خبر پخش می شود، ویژه جشنواره خواهدبود.

این تغییر رویکرد در میز سینمایی «چشم شب روشن» هم که اجرای آن را اکبر نبوی برعهده دارد و چهارشنبه ها روی آنتن شبکه چهار می رود، رخ خواهدداد. تا همین جا متوجه شده اید که در شب های جشنواره با ترافیک برنامه های سینمایی روبه رو می شویم. ترافیک وقتی بیشتر می شود که بدانیم شبکه های دیگر هم ویژه برنامه دارند از جمله «سینما آی فیلم» و نمونه هایی از این دست.

بضاعت محدود جشنواره

احتمالا می فرمایید چه عیبی دارد تلویزیون برای سینما و جشنواره فیلم فجر سنگ تمام بگذارد، در ظاهر نه تنها ایرادی به این رویه نیست که باید به مسئولان تلویزیون دست مریزاد هم گفت. پیش از آنکه به نتیجه بپردازیم، روی یک نکته مهم بمانیم. حتما اطلاع دارید که امسال فیلم های بخش سودای سیمرغ کم شده و روی 23 فیلم مانده است. بلیت ها هم پیش فروش شد تا مطمئن شویم قرار نیست بخش های جنبی به جشنواره امسال اضافه شود.

در چنین شرایطی لازم است سه برنامه تخصصی هر شب روی آنتن باشد؟ تازه دو فیلم مستند هستند و برای برنامه های تلویزیونی اولویت نیستند. وانگهی هر روز فقط سه فیلم در سینمای رسانه نمایش خواهند داشت که به این ترتیب عملا متریال کافی برای برنامه ها وجود نخواهدداشت. از یاد نبریم که غیر از سه برنامه تخصصی که قرار است هر شب به شکل روتین روی آنتن بروند، چهارشنبه «چشم شب روشن» و پنجشنبه «شهر فرنگ» هم هستند و به همین نسبت دست سه برنامه روتین کوتاه می شود.

افت کیفی برنامه ها

با چنین شرایطی که ذکرش رفت، بدیهی ترین نتیجه ای که به دست می آید، افت کیفی برنامه هاست. موفقیت ویژه برنامه های جشنواره به حضور صاحبان اصلی فیلم ها (کارگردان، بازیگر اصلی و...) بستگی دارد که در ترافیک موجود، عملا امکان حضور آنها در هر سه برنامه نیست. فرض کنیم هفت، سینما دو و شب ها شفاهی هر شب موفق به کشاندن عوامل هر سه فیلم بشوند؛ آیا جذابیت از بین نمی رود؟ این سینماگران عزیز چقدر حرف برای گفتن دارند؟ آیا بیننده از حرف و چهره های تکراری زده نمی شود؟

نمی دانیم با وجود دو برنامه تخصصی سینما دو و شب های شفاهی چه اصراری به راه اندازی دوباره «هفت» بود؟ اگر برای معاون سیما این برنامه ارجحیت دارد، چرا زودتر آن را مهیا نکرد؟ اگر نشده یا نتوانسته، چرا اینچنین عجله ای آن هم با مهران مدیری می خواهد «هفت» را پخش کند؟ و سوال مهم تر؛ وقتی تلویزیون حاضر می شود یک برنامه را با عجله به آنتن برساند و ریسک آوردن مدیری را به قیمت لطمه خوردن «دورهمی» بپذیرد، چرا آن را برنامه اصلی تلویزیون در شب های جشنواره نمی کند؟

حراج آنتن

در جشنواره فجر علاوه بر شبکه های رادیویی و تلویزیونی مطبوعات، خبرگزاری ها و سایت ها هم فعال هستند. تلویزیون در برابر این رقیب دیرینه مشکل خاصی نداشته چرا که ماهیت فعالیت شان متفاوت بوده است. سر و کله رقیب اصلی یکی دو سال است پیدا شده و امسال با قدرت بیشتر پا به جشنواره خواهدگذاشت: برنامه های اینترنتی. این برنامه ها محدودیت تلویزیون را به لحاظ پوشش و نیز گفته های سینماگران ندارند و راحت تر می توانند از سینماگران میزبانی کنند. این را بگذارید کنار رقابت خود برنامه های تلویزیون.

نتیجه چه می شود؟ خیلی از چهره های مطرح برنامه برند را انتخاب می کنند و بقیه مجبورند به عوامل درجه دو و سه رضایت دهند. بی تعارف بگوییم اسم این کار می شود آنتن فروشی؛ درست مثل اتفاقی که در طول سال در برنامه های مختلف تلویزیون شاهد هستیم که حاضرند برای پرکردن تایم، سراغ چهره های تکراری بروند و حرف سطحی تحویل بیننده دهند. تازه اگر همین دست مهمان ها، در روزهایی که رسانه ها به وفور کنار خود می بینند، ناز نکنند و پز ضدتلویزیونی برندارند!

در طول 10 روز برپایی جشنواره، تعدد برنامه های تلویزیون باعث می شود این رویداد توی بوق و کرنا رود. نتیجه به نفع سینماست یا ضرر؟ تجربه می گوید گزینه دوم محتمل تر است. برنامه های مختلف فیلم ها را نقد می کنند؛ آن هم نه در بستری درست. هیجان و ترافیک فیلم دیدن باعث می شود مخاطبان، اهالی رسانه، منتقدان و برنامه سازان تحلیلی واقعی نداشته باشند و آن که فیلم را ندیده نسبت به آن گارد می گیرد. اصلا یکی از دلایلی که فیلم های جشنواره عمدتا در اکران شکست می خورند همین هجمه و هیجان کاذب 10 روزه است.

تا حالا فقط یک برنامه به نام «هفت» چنین می کرده و قرار است دو برنامه ثابت و چندین برنامه متغیر دیگر پا در مسیر «هفت» بگذارند. مسئولان تلویزیون نمی دانند، همه سینما جشنواره نیست و باید در طول سال به سینما کمک کرد؟ برنامه ها برای نقد فیلم ها به منتقد نیاز دارند. احتمالا فقط یکی دو نفر از سرشناسان راضی به همکاری باشند و بالاجبار دست برنامه ساز به سوی درجه دوها دراز شود که وجودشان برای سینما از هر عامل دیگری مضرتر است./هفت صبح