جشنواره فیلم فجر برای اغلب فیلمسازان کشورمان از اهمیت بسزایی برخوردار است و بخش بزرگی از حواشی ایجاد شده برای این رویداد سینمایی به عنوان بزرگترین رویداد فرهنگی کشورمان، دلیل بر این مدعا است.از انتشار نامه های سرگشاده و مصاحبه های مختلف برخی فیلمسازان مبنی بر اینکه فیلمشان را به جشنواره نداده اند و یا نسخه فیلمشان نمی رسد تا گلایه از عدم پذیرش یا همراهی یک فیلمساز از مدیران جشنواره فیلم فجر که چرا فیلم او را نپذیرفته اند همه جزیی از سایه روشن های جشنواره فیلم فجر است.

آنچه مسلم است خروجی حاصل از جشنواره فیلم فجر و پرواز سیمرغ های بلورین بر آسمان سینمای ایران، برای فیلمسازان و برجسته سازی فیلم های سینمایی از اهمیت بسزایی برخوردار است. این اهمیت تا جایی پیش رفته که برخی کارشناسان موفقیت فیلم های سینمایی در جشنواره فیلم فجر را در درخشش آنها در اکران نوروزی نیز موثر دانسته و رونق اقتصادی سینما در سال بعد از برپایی جشنواره را بی ارتباط با موفقیت فیلم ها و برپایی باشکوه جشنواره فیلم فجر نمی دانند.

در مقابل، گروهی از کارشناسان نیز بر این اعتقادند با توجه به دولتی بودن و چیدمان سلیقه ای هیات های انتخاب و داوری جشنواره، نمی توان گفت موفقیت صد در صد اقتصادی کشور منوط به درو کردن سیمرغ های بلورین جشنواره از سوی یک یا چند فیلم است. با این حال بزنگاه های اکران اغلب بی نصیب از فیلم های برتر در جشنواره فیلم فجر در ادوار مختلف نبوده است.

اکران نوروزی یکی از این بزنگاه ها برای جهش اقتصادی سینمای ایران بوده و بسیاری از فیلمسازان برای بدست آوردن اکران نوروزی و متقاعد کردن پخش کنندگان، سینماداران و شورای اکران پس از پایان جشنواره فیلم فجر، رایزنی های خود را آغاز می کنند. اما در این گذر، گره خوردن جشنواره فیلم فجر در دوره سی هفتم و اکران نوروزی تا جایی است که محمدرضا فرجی مدیرکل سینمای حرفه ای درباره اولویت اکران های فیلم های نوروزی یادآوری کرده که با توجه به اینکه آیین نامه اکران نوروزی هنوز نهایی نشده است و سرگروه ها مشخص نشدند امکان ثبت قرارداد برای اکران نوروزی مردود و مورد تایید ما نیست. البته فیلم هایی که در جشنواره فیلم فجر متقاضی بودند اولویت اکران نوروزی را خواهند داشت.

حال این پرسش به میان می آید که در اولویت قرار دادن اکران نوروزی بر اساس آثار متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر چقدر می تواند به موفقیت نمایش عمومی فیلم ها در این دوره زمانی کمک کند و آیا تمامی فیلم های خوب سینما و آثار پرفروش متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر هستند.

*پرفروش ها

در سال های اخیر عنوان پرفروش ترین فیلم های سینمای ایران نصیب آثاری شده که متقاضی جشنواره فیلم فجر نبودند و بسیاری از این فیلم ها اساسا برای جشنواره فیلم فجر ساخته نشده اند.

نمونه بارز چنین آثاری فیلم سینمایی هزارپا به کارگردانی ابوالحسن داوودی است. این اثر سینمایی بر اساس اعلام آمار رسمی سینما تیکت بیش از 37 میلیارد تومان فروش داشته است. فیلم های دیگری همچون تگزاس، لونه زنبور، لس آنجلس تهران و آثاری از این دست در سال 97 به اکران رسیده اند که جز پرفروش های سینمای ایران در اکران 97 محسوب شده و هیچ گاه درخواست حضور در جشنواره فیلم فجر در سال 96 را پر نکرده اند.

درعین حال فیلم هایی همچون مصادره، مغزهای کوچک زنگ زده، لاتاری، به وقت شام، فیلشاه و... نیز بوده اند که با فروشی قابل قبول در سال 97، از جمله آثاری بوده اند که فرم درخواست حضور در جشنواره فیلم فجر را پر کرده و در اکران نیز موفق بوده اند.

از این نکته که بگذریم هر سال اکران نوروزی حواشی متعددی را به همراه داشته و عده ای اکران فیلم هایی که با بودجه ارگان های مختلف به تولید رسیده در ایام نوروز مناسب نمی دانند و همواره در فضای مجازی و در برخی رسانه ها، فروش این آثار با اما و اگرهایی همچون تبلیغات رایگان، بلیت های نیم بها و طرح چنین موضوعاتی زیر سوال می رود.

*ترکیب اکران نوروزی

در سال های اخیر ترکیب اکران های نوروزی عموما متنوع بوده است. در نوروز سال 97، شاهد اکران فیلم هایی همچون انیمیشن فیلشاه، به وقت شام حاتمی کیا، کمدی لونه زنبور، مصادره، فراری و خرگیوش و لاتاری به نمایش عمومی رسیدند که به رغم افزایش قیمت بلیت سینماها، با اقبال مناسبی نیز از سوی مخاطبان روبرو شدند. از این آثار، فیلم هایی همچون لونه زنبور و خرگیوش متقاضی جشنواره فیلم فجر نبودند.

در سال 96 اما فیلم های ماجرای نیمروز، خوب بد جلف، یک روز بخصوص و سه بیگانه، آباجان و گشت 2 به نمایش عمومی رسیدند . از میان این آثار اما فیلم های پرفروش از معدود کمدی های سینمایی بودند که در جشنواره فیلم فجر حضور داشتند و به نوعی با حضور این فیلم ها پس از مدت ها شاهد سنت شکنی در جشنواره بودیم.

خوب بد جلف با فروش بیش از 16 میلیارد تومان یکی از پرفروش های سینمای ایران است و در عین حال گشت 2 نیز بیش از 19 میلیارد تومان فروخت.

در سال 95 نیز فیلم هایی همچون ابد و یک روز، بادیگارد، کفش‌هایم کو، خشم و هیاهو ،من سالوادور نیستم و 50 کیلو آلبالو در ایام نوروز به نمایش عمومی رسیده و با اقبال بسیار خوبی از سوی مخاطبان روبر شدند.

این در حالی است که فیلم های من سالوادور نیستم و 50 کیلو آلبالو متقاضی جشنواره فیلم فجر نبودند و هر کدام به ترتیب با فروش بیش از 14 و 13 میلیارد تومان از جمله فیلم های پرفروش سینمای ایران محسوب می شوند. در عین حال فیلم ابد و یک روز نیز که با کسب 9 سیمرغ بلورین از آثار موفق جشنواره فیلم فجر بود با 11 میلیارد تومان فروش در رده بعدی قرار داشت و ترکیب فیلم های موفق جشنواره فیلم فجر و آثار طنزی که متقاضی حضور در این رویداد نبودند اکرانی موفق را در ایام نوروز 95 رقم زد.

در سال 94 نیز فیلم های رخ دیوانه، استراحت مطلق، ایران برگر، طعم شیرین خیال و روباه به اکران نوروزی رسیدند که در این میان رخ دیوانه و ایران برگر فروش قابل توجهی داشتند و هر دو اثر در جشنواره فیلم فجر در بخش های مختلفی نامزد دریافت سیمرغ بلورین بودند. این در حالی است که رخ دیوانه توانسته بود سیمرغ بلورین بهترین فیلم و کارگردانی را نیز به خود اختصاص دهد.

درنوروز سال 93 نیز فیلم های چ، طبقه حساس، معراجی ها، خط ویژه و با دیگران به اکران رسیدند که در نهایت طبقه حساس با اقبال بیشتری نسبت به دیگر فیلم های اکران مواجه شد و این اثر نیز همانند دیگر آثار در جشنواره فیلم فجر حضور داشت اما در مجموع فروش نوروز 93 نتوانست در اقتصاد سینمای ایران رنگی متفاوت را رقم بزند.

اکران فیلم های سینمایی تهران 1500، رسوایی، حوض نقاشی و قاعده تصادف در نوروز 92، نمایش عمومی فیلم های قلاده های طلا، ابوالقاسم طالبی و فیتیله و ماه پیشونی، آرش معیریان و انتهای خیابان هشتم ساخته علیرضا امینی و دو فیلم با اکران ناتمام بنام های گشت ارشاد به کارگردانی سعید سهیلی و خصوصی به کارگردانی حسین فرحبخش در نوروز 91 در مجموع اکران نوروزی موفقی را رقم نزد.

اما در سال 90 نمایش فیلم موفق جدایی نادر از سیمین ، اخراجی‌ها 3، جرم، ورود آقایان ممنوع و شیش و بش سال موفقی را در اکران نوروزی رقم زدند.

البته برخی کارشناسان، فضای سیاسی ایجاد شده در جامعه و نسبت دادن فیلم های جدایی نادر از سیمین و اخراجی های 3 به طیف های سیاسی وجریانسازی رسانه ای در این بخش را علت اصلی فروش خوب سینماها در نوروز سال 90 می دانند.

**الزام به حضور در جشنواره

بررسی دهه 90 نشان از آن دارد آنچه به رونق اکران نوروزی کمک کرده تنوع آثار نمایش داده شده است. هرگاه شاهد حضور فیلم هایی مخاطب پسند و در عین حال با کیفیت سینمایی در جشنواره فیلم فجر بودیم اکران های سینمایی موفق و درخشان بوده اند و الزاما فیلم های حاضر در جشنواره فیلم فجر به تنهایی موفقیت اکران های نوروزی را رقم نزده اند.

به عبارتی برخی آثار سینمایی الزاما شاید برای حضور در جشنواره ساخته نشده و در اکران موفقیت بیشتری بدست آورند؛ حتی اگر نقدهایی به کیفیت آنها بخصوص در زمینه فیلم های طنز و کمدی از سوی کارشناسان وجود داشته باشد.

به عبارتی ارائه نکردن فیلمی به جشنواره فیلم فجر از سوی فیلمسازی به منزله مقابله با این رویداد و اعتراض نیست بلکه ممکن است اثری حتی با کیفیت قابل قبول صرفا برای اکران تولید شده باشد و فیلم نهنگ عنبر نمونه ای از چنین آثاری است.

باید به این نکته بی اندیشیم که چر فیلم های طنز و کمدی در جشنواره فیلم فجر جایی ندارند و عدم استقبال هیات های انتخاب و داوری از چنین آثاری در ادوار مختلف و حضور نیافتن چنین فیلم هایی در جشنواره، فرصت قرار گرفتن این فیلم ها در نگاه نقادانه اهالی رسانه و منتقدان را گرفته و این روند تا جایی پیش رفته که بسیاری از کارگردانان طنز علاقه ای به حضور فیلمشان در جشنواره فیلم فجر ندارند و آشتی دوباره فیلمسازان کمدی ساز با جشنواره فیلم فجر و تلاش برای دور کردن حواشی از چنین آثاری، می تواند موجب ارتقای کیفی سینمای طنز در کشور و احترام بیشتر به مخاطب شود.

کلام آخر انکه به رغم برخی انتقادات که از فیلم های طنز کنونی، مردم بخصوص در ایام نوروز به تماشای چنین فیلم هایی اقبال بیشتری نشان می دهند و نمی توان چنین آثاری را از ترکیب اکران نوروزی حذف کرد .آنچه امروز بیش از الزامات در اکران نوروزی ضرورت دارد تنوع آثار سینمایی است. چنانچه فیلم های حاضر در جشنواره دارای تنوع ژانر و موضوع باشند و در بین آنها فیلم های کمدی نیز دیده شود شانس اینکه چیدمان فیلم های اکران نوروزی از فیلم های حاضر در این رویداد باشد بسیار زیاد است .