سمیه قاضی زاده در شرق نوشت : این روزها سر خط اخبار هنری اجرای موسیقی- نمایش‌هایی است که در هر گوشه شهر در حال اجراست؛ ارکسترهایی که در کنار بازیگران به صحنه می‌روند یا بازیگران و کارگردانانی که از موسیقی بهره‌های وافر گرفته‌اند یا موسیقی‌دانان و کارگردانان و نمایش‌نامه‌نویسانی که تصمیم به اجرای یک کار گروهی مشترک در این فضا گرفته‌اند.

در یکی، دو سال گذشته محمد رحمانیان، یکی از سردمداران اجراهای چندماهه موسیقی-نمایش بود که با موفقیت چشمگیری روبه‌رو شد، اما این‌روزها که او فیلم‌تئاتر «آینه‌های روبه‌رو» را در تالار وحدت روی صحنه دارد، همایون شجریان و سهراب پورناظری در کنار نغمه ثمینی و علی‌اصغر دشتی در کاخ سعدآباد، فریدون شهبازیان و ارکستر موسیقی ملی با کامران رسول‌زاده در تالار وحدت و بهروز غریب‌پور در تالار حافظ در حال انجام پروژه‌هایی از همان جنس‌اند، اما چه شده است که اقبال به موسیقی- نمایش در این روزها این‌قدر زیاد شده است؟

شبکه‌های مجازی

پیوسته همکاری سلبریتی‌ها و چهره‌های مطرح موسیقی و سینما در کنار هم می‌تواند جذابیت یک اتفاق صرفا موسیقایی یا نمایشی را دوچندان کند. همچنین فضای مجازی که ملهم از فضا و سلیقه عموم است، همیشه نسبت به این نوع تیم‌های هنری و پروژه‌های مشترک استقبالی گرم نشان داده است. خلق انواع‌واقسام پیج‌ها و کانال‌ها در اپلیکیشن‌های مختلف که هنرمندان حوزه‌های مختلف را کنار هم نشان می‌دهد، از پیامد‌های این خوشامدگویی به این همکاری‌های مشترک است.

اسپانسرها

اکثر اسپانسرهای قدری که در حوزه هنر حاضر به سرمایه‌گذاری‌های کلان می‌شوند عمده فعالیتشان در زمینه تصویر است و همین مسئله روی انتخاب تیم اجرائی یک پروژه صرفا موسیقایی تأثیر می‌گذارد و آن را به استفاده از المان‌های تصویری، نمایشی بیشتر سوق می‌دهد؛ به‌عنوان‌مثال، پروژه «سی» تحت لوای اسپانسری کمپانی‌ بزرگ تصویری است که به دلیل ماهیت تصویری‌اش، با روی بازتری از این پروژه‌های نمایشی- تصویری حمایت می‌کند.

فرم‌های جهانی

هرچند که ما سال‌هاست در ایران با فرم موسیقی-نمایش آشنا هستیم، اما هرگز این فرم از اثر هنری به‌عنوان فرم مطلوب مخاطبان آثار مورد استقبال واقع نشده بود. با وجود این به نظر می‌رسد که این بازی این روزها عوض شده است تا آنجا که اکثر آثار موسیقی- نمایش به تمدیدهای چندین‌و‌چندباره می‌انجامند و مخاطبان با استقبال به پیشواز تماشای آنها رفته‌اند. از سویی دیگر، در مقایسه با کشورهای مختلف، به‌ویژه غربی‌ها که تماشای آثار مولتی‌مدیا به‌خصوص در همین حوزه موسیقی-نمایش به یکی از عادات خوب فرهنگی آنان بدل شده است، ایرانی‌ها کمتر توانسته‌اند به این مقوله دست پیدا کنند. در روزهای اخیر و با استقبال عمده از موسیقی- نمایش‌هایی که در گوشه‌گوشه شهر در حال اجراست می‌توان این استدلال را کرد که مخاطبان آثار هنری هم در راه قدم‌برداشتن در مسیری ناآشنا، اما جذابند که شوق کشف آن برایشان وجود دارد.

معرفی برخی از آثار موسیقی- نمایش که این روزها در حال اجرا هستند:

غمنومه فریدون

حسین علیزاده، هنرمند نام‌آشنای موسیقی ایرانی، به‌تازگی با کمک هنرمندان تئاتر و سینما، آلبوم «غمنومه فریدون» را منتشر کرده است. این اثر، کتابی صوتی بر اساس داستانی به نویسندگی و کارگردانی پیمان قدیمی است که حاصل تحقیقات او در زمینه ادبیات کوچه است. در «غمنومه فریدون» علاوه بر حسین علیزاده، بازیگران و صداپیشگانی نظیر زنده‌یاد مرتضی احمدی، ژاله علو، صابر ابر، فرهاد اصلانی، امیر جعفری، سیامک صفری، حبیب رضایی، فاطمه معتمدآریا و آیدا شاملو ایفای نقش کرده‌اند. «غمنومه فریدون»، روایتی محاوره و موزون به سبک‌وسیاق قصه‌های کوچه از یک آبادی است که در آن خندیدن ممنوع می‌شود. در پی این رویداد فریدون جوان خنده‌‌روی آبادی به دلیل عشقش‌ به لبخندهای معشوقه خود «هیچا» به اعتراض می‌ایستد و... .

حبیب رضایی، مشاور هنری پروژه، درباره آن اعتقاد دارد: «این اثر خود فی‌نفسه صاحب جایگاهی خاص است. بنابراین اگر بخواهیم فکر کنیم که حتما باید یک اتفاق نمایشی برای آن بیفتد، کمی بی‌انصافی است، چراکه تأثیر شنیداری اثر می‌تواند به‌عنوان یک کار مستقل مورد بررسی قرار گیرد. به اعتقاد من این یک پروژه کوچک بود که حسین علیزاده به‌عنوان یک اتوبان شش‌بانده از پروژه عبور و کاری کرد که ما با حضورش فضا را با انگیزه زیادی پیگیری کنیم».

پروژه سی

کنسرت- نمایش «سی»، با خوانندگی همایون شجریان و آهنگ‌سازی سهراب پورناظری، نوشته نغمه ثمینی و با کارگردانی علی‌اصغر دشتی بر اساس سه داستان از داستان‌های شاهنامه – زال و رودابه، رستم و اسفندیار و رستم و سهراب- است که از ۱۶ مرداد ماه در مجموعه فرهنگی- تاریخی سعدآباد روی صحنه رفته و اجرای آن تا ١٦ شهریورماه تمدید شده است، آن هم در شرایطی که هر شب چهار هزار نفر به تماشای آن می‌نشینند. مدیریت این پروژه را تهمورس پورناظری برعهده دارد. این نمایش با تلاش برای بازسازی هویت ملی و با حضور تعدادی از چهره‌های موسیقی، نمایش از جمله سحر دولتشاهی، امیر جدیدی، مهدی پاکدل، بهرام رادان و... و همچنین انیمیشن روی صحنه رفته و هرشب میزبان نزدیک به چهار‌ هزار مخاطب هنردوست است. نغمه ثمینی درباره این پروژه توضیح می‌دهد: «چند ماه پیش آقای پورناظری درباره پروژه‌ای از شاهنامه با من صحبت کردند. آن زمان دقیقا نمی‌دانستیم این پروژه چگونه باید باشد و در صحبت‌های بسیار زیاد که طول پاییز و زمستان را دربر گرفت، به شکلی به نام درام موسیقایی رسیدیم که ترکیبی از درام و موسیقی و نمایش‌نامه است. در واقع این پروژه جایی است که این هنرها به هم متصل می‌شوند. با کمک‌های دکتر ماحوزی من آرام‌آرام با داستان زال و رودابه آشنا شدم. در بهار نسخه‌های اولیه متن نوشته شد. این دومین اقتباسی است که از شاهنامه انجام می‌دهم و اولین اقتباس من قریب ١٠ سال پیش کار شد که تجربه خیلی خوبی بود و پیش از همه باید از آقایان پورناظری و شجریان تشکر کنم».

اپرای خیام

اپرای عروسکی «خیام» به‌عنوان هشتمین اثر از مکتب تئاتر عروسکی آران، به نویسندگی، طراحی و کارگردانی بهروز غریب‌پور، در تالار فردوسی و با صدای محمد معتمدی در نقش خیام روی صحنه است. در این اپرا گوشه‌هایی از زندگی خیام و همچنین تأثیری که روی مردم ایران و حتی جهان داشت‌، دیده می‌شود. خیام با رباعیاتش در جهان سفر کرده و به همین دلیل در این کار، موسیقی جایگاه ویژه خود را دارد و امیر بهزاد که در اپرای «سعدی» و پیش از آن اپرای «لیلی و مجنون» به‌عنوان آهنگ‌ساز همکاری داشت، در این پروژه هم سومین همکاری را با گروه آران به‌عنوان آهنگ‌ساز اپرای «خیام» دارد. اشعاری از خیام به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و کُردی خوانده می‌شود. امیر بهزاد، آهنگ‌ساز، فرنوش بهزاد به‌عنوان رهبر ارکستر وعلی پاکدست، مریم اقبالی، علی ابوالخیریان و قاسم رحمتی دستیاران اپرای «خیام» هستند.

زنمرد

موسیقی – نمایش «زنمرد»، به نویسندگی و کارگردانی «کامران رسول‌زاده» در دو روز اجرا شد. در این اجرا برای اولین‌بار ارکستر ملی ایران به رهبری «فریدون شهبازیان» قطعاتی که ازسوی  کامران رسول‌زاده آهنگ‌سازی شده و خودش خوانده را اجرا کرد. «عاطفه رضوی» در موسیقی – نمایش زنمرد نقش‌آفرینی کرد و «سارا میرایی» هم بازیگر خردسال برنامه بود. «آرمان مهربان» هم تنظیم برای ارکستر را انجام داد و دراماتورژ پروژه هم «علی شمس» بود. این برنامه با اتفاقات بصری گوناگون از جمله بهره‌گیری از تکنولوژی پروژکشن هولوگرافیک روی صحنه رفت. تکنولوژی پروژکشنِ هولوگرافیک قابلیت ترکیب و نمایش مدیاهای مختلف از جمله ویدئو‌های دوبُعدی و سه‌بُعدی و جلوه‌های ویژه (VFX) در اجرای‌های زنده را داراست.