شرکت جام‌ جم بازرگانی پیشرو که یکی از شرکت‌های محل کسب درآمد صداوسیماست و نامش در فهرست واردکنندگان هزارو ۴۸۲ قلم کالا با ارز دولتی آمده، ۱۶۲ هزار یورو به نرخ دولتی از بانک مرکزی دریافت کرده و برای صداوسیما ذرت برای خوراک دام وارد کرده است.

به نوشته روزنامه شرق، «نمایندگان کمیسیون فرهنگی مجلس می‌گویند درخواست افزایش بودجه سازمان صداوسیما یکی از نامه‌های همیشگی روی میزهای‌شان است؛ سازمانی که مدعی است برای پرداخت حقوق کارکنان و هزینه‌های جاری با کمبود بودجه مواجه است. فاطمه ذوالقدر، دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس، در ا‌ین‌ باره به «شرق» می‌گوید، سازمان صداوسیما امسال هم بودجه ارزی و هم بودجه غیر ارزی بالایی دریافت کرده، اما برای ما درخواست‌های مکرری از سوی این سازمان فرستاده می‌شود که نشان‌دهنده درخواست افزایش بودجه است اما پاسخ ما همیشه یک جمله است: «صورت‌حساب‌های مالی خود را با ذکر جزئیات برای‌مان بفرستید» و پاسخ آنها هم همیشه سکوت است و تاکنون هیچ گزارش شفافی از ریز دخل و خرج صداوسیما برای ما ارسال نشده است.

اما آیا سازمان صداوسیما واقعا با کمبود بودجه مواجه است؟ در قانون بودجه امسال رقم هزار‌و ۵۰۰ میلیارد تومان بودجه برای سازمان صداوسیما در نظر گرفته شده و در کنار این صد میلیون دلار هم از صندوق توسعه ملی بودجه دریافت کرده‌اند. فروش زمان پخش رادیو و تلویزیونی به تبلیغات بازرگانی هم امسال برای صداوسیما با تعرفه‌هایی بسیار بالاتر از سال‌های گذشته در جریان بوده، به‌ عنوان مثال در زمان پخش بازی‌های جام جهانی هزینه تبلیغاتی هر ۳۰ ثانیه آگهی هم‌زمان با پخش بازی‌ها، به سه میلیارد تومان هم رسید. حالا صداوسیما یک شغل جدید هم پیدا کرده: دامپروری.

این را از میان جزئیات فهرست ارزبگیران دولتی به دست آوردیم. شرکت جام‌ جم بازرگانی پیشرو که یکی از شرکت‌های محل کسب درآمد صداوسیماست و نامش در فهرست واردکنندگان هزارو ۴۸۲ قلم کالا با ارز دولتی آمده، ۱۶۲ هزار یورو به نرخ دولتی از بانک مرکزی دریافت کرده و برای صداوسیما ذرت برای خوراک دام وارد کرده است. البته این شرکت به انتشار نامش در فهرست واردکنندگان خوراک دام همان روز واکنش نشان داد و اعلام کرد برای فعالیت دامپروری خود این خوراک را وارد کرده است. شرکت بازرگانی ایمن تجارت جام جم، دیگر بنگاه اقتصادی صداوسیما، هم در کوران ارزی بی‌کار ننشسته و توانسته یک‌میلیون‌و ۱۲ هزار یورو ارز دولتی برای وارد کردن دریافت کند. این شرکت در حالی معادل پنج‌میلیارد‌و ۶۰ میلیون تومان ارز دولتی برای واردات خودرو دریافت کرده که طبق اطلاعات آگهی روزنامه رسمی موجودی سرمایه این شرکت یک میلیارد تومان است.

۲ فرصت طلایی

سازمان صداوسیما از جمله نهادهایی است که عملکرد مالی‌اش همواره پرسروصدا و مبهم بوده است؛ تا‌ جایی‌ که به تحقیق‌ و تفحص از این نهاد هم رسیده اما هر‌ ساله در بودجه‌های سنواتی و امسال در یک اتفاق بی‌سابقه از محل صندوق توسعه مبالغ بالایی به این سازمان سرازیر شده است. نیمی از کل هزینه سالانه سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران هر سال در قانون بودجه مشخص می‌شود. در قانون بودجه سال ۹۷ با افزایش حدود ۲۰درصدی در مقایسه با لایحه، رقم هزار‌و ۵۰۰ میلیارد تومان برای این سازمان در نظر گرفته شد و در کنار این ردیف، در یک مصوبه رقم صد میلیون دلار هم از منابع صندوق توسعه ملی؛ منابعی که البته قرار بوده فقط خرج هزینه‌های سرمایه‌ای شود، به این سازمان تخصیص داده شد. نیمی دیگر از هزینه‌های صداوسیما هم از طریق فروش زمان پخش رادیو و تلویزیونی به تبلیغات بازرگانی، دریافت هزینه آبونمان از تمام مشترکان برق در ایران، دریافت مبلغی با عنوان عوارض توسعه شبکه صداوسیما از فروش هر دستگاه تلویزیون، دریافت مبلغ از تیم‌های ورزشی مورد نمایش در اوقات خاص، درآمد حاصل از انتشارات سروش، درآمد حاصل از انتشار مجلات، درآمد حاصل از روزنامه جام‌ جم، درآمد حاصل از شرکت صنعتی سیما‌چوب، درآمد حاصل از شرکت صوتی و تصویری سروش و تولید برنامه مشارکتی که با مشارکت مالی ارگان‌ها، مؤسسات، شرکت‌های دولتی و غیر دولتی انجام می‌شود.

دامپروری هم به شغل‌های صداوسیما اضافه شد

در میان تمامی این محل‌های کسب درآمد سازمان صداوسیما، وزنه تبلیغات از همه سنگین‌تر است. به طور متوسط هزینه هر ثانیه تبلیغ در تلویزیون حدود ۱۹ میلیون تومان است و البته این ارقام در بازه‌های زمانی مانند جام جهانی فوتبال در قیاس با هزینه تبلیغاتی این دوره یک شوخی است. گفته می‌شود هزینه یک بار پخش آگهی ۱۷ثانیه‌ای از تلویزیون در بازی‌های ایران و فینال جام جهانی، قبل از بازی، ۳۳۹ میلیون تومان و بین دو نیمه ۶۵۸ میلیون تومان است، حتی در همین مدت خبری از یک آگهی ۳۰ثانیه‌ای به قیمت پنج میلیارد تومان روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت. حال فرصت کسب درآمد از جام جهانی که هر چهار سال یک بار برای صداوسیما پیش می‌آید را بگذارید کنار آن صد میلیون دلار دریافتی از صندوق توسعه ملی و بودجه هزارو ۵۰۰ میلیارد تومانی امسال این سازمان. با این حال این سازمان یک فرصت دیگر یعنی دریافت ارز دولتی را هم از دست نداده است.

شرکت جام جم بازرگانی پیشرو از آن دسته شرکت‌هایی است که دریافت ارز دولتی برایش آن‌قدر جذابیت داشته که عطای فعالیت اصلی خود را یعنی اخذ و اعطای نمایندگی و شعب در داخل و خارج از کشور، انعقاد قرارداد و ایجاد نمایشگاه‌ها و سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها را به لقایش ببخشد و وارد کار دام شود. این شرکت با موجودی سرمایه چهار میلیاردتومانی، ۱۶۲هزار یوروی دولتی دریافت کرد و ذرت برای خوراک دام وارد کرده است. درست هم که فکرشان را بکنیم، می‌بینیم منطقی است در دوره‌ای که اقتصاد ایران با احتمال تحریم و رکود اقتصادی و در مقابل بخت دریافت ارز دولتی آن هم به قیمت نصف ارز بازار مواجه است، بنگاه اقتصادی صداوسیما به جای مذاکره بر سر انعقاد قرارداد و مذاکره برای سرمایه‌گذاری، خود وارد سرمایه‌گذاری شود، ارز دولتی دریافت کند و از حاشیه سود مابه‌التفاوت چشمگیر ارز دولتی و آزاد بهره‌مند شود، حتی اگر این سرمایه‌گذاری به جای ادوات صوتی و بصری، ذرت برای خوراک دام باشد. سازمان صداوسیما در لیست ارزی خودرویی‌ها نیز نامش موجود است. شرکت ایمن تجارت جام جم یکی دیگر از بنگاه‌های اقتصادی سازمان صداوسیما، شرکتی است که در سال ۱۳۹۳ با موضوع خرید و فروش و صادرات و واردات کالاهای مجاز بازرگانی اعم از انواع آهن‌آلات شمش میلگرد و... به غیر از مسکوکات طلا تأسیس می‌شود. سرمایه این شرکت در زمان تأسیس ۲۰۰ میلیون تومان بوده اما دوازدهم اسفندماه سال پیش (هم‌زمان با جهش قیمت ارز) به یک میلیارد تومان افزایش پیدا می‌کند و دو ماه بعد برای واردات خودرو چهاربرابر موجودی سرمایه خود، ارز دولتی دریافت می‌کند. طبق جزئیات لیست ارزی، شرکت ایمن تجارت جام جم، یک‌میلیون‌و ۱۲هزار یورو معادل پنج‌میلیاردو ۶۰ میلیارد تومان ارز دولتی از سامانه نیما دریافت کرده تا خودروهای با حجم موتور بیستونی درون‌سوز جرقه‌ای احتراقی ۱۵۰۱ تا کمتر از ۲۰۰۰ سی‌سی بنزینی و هیبریدی وارد کشور کند. این شرکت از لحاظ حجمی، جزء هفت شرکتی است که در میان ۲۱ شرکت خودرویی ارز دریافتی بالای یک‌میلیون‌یورویی برای واردات خودرو داشته‌اند.

دخل صداوسیما کجا خرج می‌شود؟

اما این درآمدهای میلیاردی در کنار بودجه‌های ارزی و غیرارزی صداوسیما کجا هزینه می‌شود و کدام نهاد نظارتی ریز دخل و خرج این سازمان را بررسی می‌کند؟ این سؤال را با دو نماینده مجلس در میان گذاشتیم. فاطمه ذوالقدر دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس در این باره به «شرق» گفت: «سازمان صداوسیما با وجود دریافت بودجه‌های دولتی و کسب درآمد از محل آگهی‌های بازرگانی همواره برای ما درخواست افزایش بودجه می‌فرستد و متأسفانه تاکنون هیچ گزارشی از صورت‌حساب‌های مالی خود برای ما ارسال نکرده است. ما نیاز به شفاف‌سازی در این زمینه داریم.»

احسان قاضی‌زاده‌ هاشمی یکی دیگر از اعضای کمیسیون فرهنگی نیز از لزوم شفافیت مالی این سازمان صحبت می‌کند اما راهکار عملیاتی برای آن در میان صحبت‌هایش نمی‌توان یافت. او می‌گوید ما در مجلس تصویب کردیم که سازمان صداوسیما برای سال ۹۷ باید بالغ بر هزارو ۷۰۰ میلیارد تومان درآمد از محل آگهی‌های بازرگانی به دست بیاورد اما متأسفانه ما شاهد پدیده دلالی در جذب آگهی‌های بازرگانی صداوسیما هستیم. ما جام جهانی را فرصت خوبی می‌دانستیم که صداوسیما برای تبلیغ کالاهای ایرانی این کالاها را مشمول تخفیف در هزینه‌های تبلیغاتی کند اما این اتفاق نیفتاد.

این عضو کمیسیون فرهنگی می‌گوید امسال هیچ عذر و بهانه‌ای برای کسری بودجه صداوسیما را نمی‌پذیریم و در پاسخ به سؤال ما درخصوص لزوم تحقیق و تفحص از این سازمان در هزینه‌کرد و درآمدهای بودجه‌ای و غیربودجه‌ای می‌گوید: ما تلاش خود را می‌کنیم صورت‌حساب مالی این سازمان در حوزه آگهی‌های بازرگانی را از این نهاد دریافت کنیم اما درباره شناسایی و شفافیت مجموع دخل و خرج صداوسیما هنوز تصمیمی نگرفته‌ایم.»