زمانی مهران مدیری در یکی از آیتم های برنامه پربیننده «ساعت خوش» در پاسخ به سوالات فرد پشت دوربین که از سِمَت او در پروژه جویا می شد، خود را همزمان بازیگر،صدابردار،تصویربردار، کارگردان، تهیه کننده و … معرفی می کرد و برای اثبات ادعایش با یک طناب دوربین ها را سوییچ می کرد و با یک اشاره بوم را جا به جا !

حالا حکایت یکی – دو تن از فعالیت کنندگان در سینمای ایران است که همزمان چند گلوگاه کلیدی در سینمای ایران را با تمامیت خواهی به نفع خود «مصادره» کرده اند. چند نفری که با اقداماتی نظیر سنگ اندازی در راه اکران سایر فیلمها، بزرگنمایی درباره فیلمهایی که مسئولیت ساخت و پخش آنها را در اختیار دارند و ارائه آمار جعلی فروش، پیش خرید بلیت فیلمهای خودی برای جلوگیری از افشای خالی ماندن سالنها و بالا نگه داشتن کاذب کف فروش، اکران بیشتر از زمان مصوبی که در نظامنامه جدید اکران قید شده و انواع و اقسام کلک های دیگر، تنها مواردی از اقداماتی است که جریان موسوم به مافیای اکران به آنها متوسل می شود.

در کنار مافیای خزنده اکران اما، سینمای ایران مدتهاست با آسیب دیگری نیز مواجه شده است. به نظر می رسد جدا از برخی افرادی که سینما را محمل مناسبی برای پولشویی تشخیص داده اند و سرمایه های هنگفت بادآورده را در گذر از کوچه سینما قانونی جلوه می دهند، برخی از اهالی همین سینما هم دست به دست این افراد داده و سینما را صرفا بدل به یک بنگاه معاملاتی کرده اند. سینما از منظر این دست مثلا سینماگر، محلی شده برای جذب پولهای کلان و توزیع آن در دایره بسته ای متشکل از چند نفر خودی. این خودی ها به یُمن این پول بادآورده، دستمزدهای نجومی می گیرند و به مرور قیمت خود را به طرز کاذبی بالا می برند. نتیجه اما چندان امیدوار کننده نیست؛ فیلم گیشه خوبی ندارد و بازیگران اتفاقا در همین فیلم ها بدترین بازی های خود را ارائه داده اند و کارگردان یک تنه هر چه اعتبار داشته به باد فنا داده است.

از آنسو دلالان دیروز، از قِبَل عناوینی همچون سرمایه گذاری و یا در روالی سخاوتمندانه،تهیه کنندگی پُز فرهنگی می دهند و پس از مدت کوتاهی خود را در کسوت یکی از اهالی سینما هم جا می زنند.

این دست ابهامات بویژه در شبکه نمایش خانگی دیده شده که در مواردی به پیگیری های قضایی انجامید. در سینما اما هنوز روند پرداخت دستمزدهای کلان بدون ضابطه مندی خاصی جریان دارد و رانتخواری پشت ویترین فرهنگی گویا تازه جان گرفته است.

جریانی که از سوی مدیران سینمایی به هیچ وجه مورد توجه قرار نگرفته و به نظر می رسد در سکوت مشغول ضبط و ربط برنامه های آتی خود برای تسلط کامل بر اداره سینماست.استمرار توجه نکردن به آسیب هایی که روند بی ضابطه بودن بر پیکره سینمای ایران وارد می سازد شائبه مهیا بودن شرایط تولید و اکران سینمای ایران را برای حضور رانتخواران حرفه ای قوت می بخشد.

بانی فیلم تلاش دارد در سلسله گزارشهایی به افشای پنهانکاری ها و دست درازی های این جریان تمامیت خواه بر سینمای ایران بپردازد.

برخی ارگانها با بودجه های کلان دستمزدها را غیرمنطقی بالا برده اند

محمد نیک بین تهیه کننده سینما متعقد است: این دستمزدهایی که در حال حاضر از منابع نامعلوم پرداخت می شود، طبیعتاً بخش خصوصی به این سادگی از عهده اش برنمی آید.

تهیه کننده فیلم «ملی و راههای نرفته اش» درباره اینکه بعضی از فیلمسازان و تهیه کنندگان از کجا بودجه های کلان می آورند و از این راه به سینما ضربه می زنند، به بانی فیلم گفت: در شرایطی که برخی در سینما دستمزدهای کلان پرداخت می کنند، در نتیجه بخش خصوصی در این شرایط نمی تواند با آن قدرتی که همیشه حرکت می کرد و فیلم می ساخت، به راه خودش ادامه دهد و به مشکل مالی برمی خورد. در این بین یک سری از ارگانها و سازمانها هم بودجه های کلانی را می آورند و صرف ساخت فیلم ها می کنند و با این کار خود بدون هیچ دلیلی، به یکباره دستمزدها را بالا برده اند. پیش از این روالی منطقی وجود داشت که دستمزدها طبق آن افزایش پیدا می کرد، ولی یک دفعه با رقم های بسیار بالایی رو به رو شده ایم. در این شرایط وقتی لازمه یک فیلم است که از بازیگران معروف استفاده کند، آن فیلم حداقل باید مینیمم 7-6 میلیارد بفروشد تا بتواند هزینه هایش را در بیاورد. حال آنکه در شرایط حاضر مسائل و مشکلات پیچیده اکران هم وجود دارد که همین یک مقدار کارفیلمسازی را ریسک پذیر و سخت تر کرده است.

تهیه کننده فیلم «تسویه حساب» درباره اینکه برای حل بحران اکران و کوتاه کردن دست مافیا باید چه کار کرد، افزود: قبلاً روالی برای تهیه کننده شدن وجود داشت و سلسله مراتبی باید طی می شد. در یک زمان حدود شاید 7-6 سال به یکباره تعدادی زیادی کارت تهیه کنندگی گرفتند، بدون آنکه سوابق لازم را داشته باشند. از آن زمان این مسائل خودش را نشان داد و پیش بینی می شد که این اتفاقات خواهد افتاد.تهیه کننده فیلم «آتش بس» در پایان درباره اینکه نهادهای مسئول و سازمان سینمایی برای رفع این مشکل چه کار کرده اند، اظهار داشت: تا به حال نهادهای مسئول و سازمان سینمایی هیچ اقدامی نکرده اند.

پول های بادآورده تأثیر منفی روی سینمای ایران می گذارد

ابراهیم وحیدزاده اعتقاد دارد: قبل از انقلاب در سالهای 56-55 چنین اتفاقاتی افتاد؛ آنقدر هزینه سینما به دلیل بازیگر سالاری بالا گرفته بود که سینما احساس ورشکستگی میکرد و تولیدات یکی پس از دیگری متوقف می شدند.

کارگردان «عشق فیلم» درباره اینکه بعضی از فیلمسازان و تهیه کنندگان از کجا بودجه های کلان و بی ضابطه می آورند و از این راه به سینما ضربه می زنند، به بانی فیلم گفت: در اینکه پول های زیادی می آید و تأثیر منفی هم روی سینمای ایران می گذارد شکی نیست. اما اینکه از کجا این پول ها می آید، چون با این افراد برخورد نداشته ام، اطلاعی هم در این زمینه ندارم.

کارگردان «مجسمه» درباره اینکه برای حل بحران اکران و کوتاه کردن دست مافیا باید چه کار کرد، افزود: راه حل به این معنا ندارد؛ فقط به یک سابقه تاریخی می توانم اشاره کنم و آن اینکه قبل از انقلاب در سالهای 56-55 آنقدر هزینه سینما به دلیل همین اتفاقات بازیگرسالاری بالا گرفته بود که سینما عملاً احساس ورشکستگیی می کرد و تولیدات متوقف می شد. هر چندپس از چندبار توقف این دست تولیدات، کم کم دوباره سینما جان گرفت و دوباره شروع به کار کرد و با رقمهای متناسب با بودجه ای که می شد، سر و شکل گرفت ولی پس از چندی دوباره همان دایره معیوب را از سر گرفتیم. با فشار دولتی بعید می دانم این قضیه را بتوان حل کرد. باید تن بدهیم شرایط به نقطه ای برسد که نتواند پیشروی بشتری کند و یا اینکه بیاییم کمک کنیم به فیلم هایی که با هزینه کمتر و بدون استفاده از سوپراستارها ساخته می شوند و طبعا زیاد نگران ضرر و زیان شان نیستند. تماشاگران هم اگر این فیلم را ببینند و دوست داشته باشند، کم کم این دست تولیدات برای خودشان جای مناسبی پیدا خواهند کرد و سمت و سوی کارهایی که الان بیشتر متداول است، کم کم به سمت فیلم های ارزشی و هنری خواهد رفت و این حرکت برای سینما و تماشاگر بهتر خواهد بود. ضمن اینکه تماشاگر هم غیر از آنکه فیلمی با درونمایه سرگرم کننده می بیند، از ابعاد هنری و فرهنگی آن هم می آموزد.

بی عدالتی در اکران بیداد می کند هیچ برخوردی هم نمی شود

تهیه کننده «به وقت خماری» که این روزها در حال اکران است، اعتقاد دارد: چرخه اکران ما متأسفانه دارای یک خودسَری شده و عده ای خاص با یک سری تصمیمات شخصی و سلیقه ای با توجه به مناسباتی که برای خودشان به صرفه هست، در مورد آن تصمیم گیری می کنند.

جمال گلی درباره اینکه چقدر با مسائل مافیای اکران درگیر بوده،به بانی فیلم گفت: به عقیده من تمام آنچه که درباره مافیای اکران گفته می شود، واقعیت دارد، ولی ترجیح می دهم به جای کلمه مافیا از اصطلاح خودسَری استفاده کنم. اینکه چرخه اکران ما متأسفانه دارای یک خودسَری شده و عده ای خاص با یک سری تصمیمات شخصی و سلیقه ای با توجه به مناسباتی که برای خودشان به صرفه هست، تصمیم گیری می کنند و هیچکسی هم جلوی اینها نمی ایستد تا قانون را تذکر بدهد و یادآوری کند. این خودسَری که الان در بحث اکران در سینمای ایران وجود دارد، محصور به مسئله مافیا نمی شود. اساساً سینمای ایران آنقدر چرخه اقتصادی عجیب و غریبی ندارد که مافیا بخواهد در آن شکل بگیرد، ولی این واقعاً ظلم به حقوق عده زیادی از آدمهاست که در این چرخه کار می کنند و فیلم می سازند و آنرا با سختی فراوان به اکران می رسانند؛ آن هم یک اکران کاملاً تمامیت خواهانه براساس یک سری چیزهایی که در ذهن خودشان شکل گرفته است. او افزود: مثلا در پردیس کورش 22 سانس در یک روز برای یک فیلم در نظر می گیرند و این یعنی یک فیلم خاص هر یک ربع یک بار سانس دارد. پس با این وصف اگر تعادلی وجود داشته باشد، رکوردی شکل نمی گیرد و همه چیز در تناسب جلو می رود. به شخصه این شکایت و گله ام را به خدا می سپارم و بعد این دوستان ظالم را می سپارم به خدا خودش با اینها برخورد کند. این اتفاقی است که در بی تفاوتی مسئولان افتاده وتداوم یافته و برای حل آن کاری هم از دست ما برنمی آید. به اصطلاح خیلی تنه درخت قوی تر از چیزی شده که ما فکرش را می کنیم.

تهیه کننده فیلم «پایان شب» درباره اینکه برای حل بحران اکران و کوتاه کردن دست مافیا باید چه کار کرد، افزود: به نظرم مجموعه ای مثل شورای صنفی یا کانون پخش کنندگان باید ورود کند. نماینده تهیه کنندگان در این گروه سید محمود رضوی که فرد ظاهراً معتقد و با تقوایی هم هست، باید با یک نگاه عمیق و منصفانه د از حقوق فیلم ها و تهیه کنندگان دفاع کند و اجازه ندهد چنین مسئله ای صورت بگیرد. الان در جریان اکران فیلم ها واقعاً بی عدالتی ها بیداد می کند و هیچ اتفاقی هم در جهت جلوگیری از آن نمی افتد. من یک میلیارد تومان ضرر کنم اتفاق خاصی نمی افتد، ولی در نظر بگیرید بر اثر این چرخه، 80-70 نفر از آدمهایی که کار کرده اند، دیگر نمی توانند کار کنند. یک مجموعه حذف می شود، یک تهیه کننده حذف می شود و… کل ماجرا بزودی محصور به یکی- دو نفر می شود. باید انجمن های صنفی تهیه کنندگان در خصوص یک سری از سینماها و پخش کنندگان تصمیمی قاطع بگیرند و مشترک باشند و روی حرف هایشان بایستند تا این خودسَری از بین رفته و تبدیل به یک قانون یا چهارچوب نظام مند شود. وزارت ارشاد یا شورایی مسئول باید به این مسئله رسیدگی کند.مگر اینکه خودشان در تخلف شریک یا سهیم باشند و عدالت را رعایت نکنند که آن وقت نمی دانیم به چه کسی باید شکایت و گلایه کنیم.

این تهیه کننده سینما در پایان اظهار داشت: با این حال فکر نمی کنم کاری کرده باشند یا بتوانند انجام دهند. مثل این می ماند که خیابان یک طرفه را بخواهیم دو طرفه کنیم. حل این مشکل نیاز به مجموعه ای از هماهنگی ها دارد. باید مجموعه ای کنار هم قرار گیرند و با هم مشورت کنند تا به یک جمع بندی برسند و تصمیم بگیرند و اجرایش کنند. وقتی این مجموعه همدل نیستند و دست به دست هم نمی دهند تا برای اجرای یک تصمیم ایستادگی کنند، خب طبیعتاً از یک جایی فنر بیرون می زند و باز همان چیزی که اول بوده، می شود و هیچ تغییری در این سیستم داده نمی شود. مگر اینکه کانون پخش کنندگان و تهیه کنندگان کنار هم بنشینند، یک قانون ضابطه مند بنویسند و این سر و صداهایی که از همه طرف در می آید به یک شکلی واحد درآید تا حداقل فیلم ها در یک تعادل و عدالت اکران شوند و مردم بتوانند تصمیم بگیرند آنچه که بهتر است را ببینند.

مافیای اکران صد در صد وجود دارد

سید امیر سیدزاده که دو فیلم «ناخواسته» و «شماره 17 سهیلا» را اخیراً روی پرده داشته، معتقد است: اگر قرار باشد فیلمی را زمین بزنند، خیلی خوب زمین می زنند!

این تهیه کننده درباره اینکه چقدر با آنچه مافیای اکران خوانده می شود، درگیر بوده و چقدر به وجود آن باور دارد، به بانی فیلم گفت: مافیای اکران صد در صد وجود دارد. بنده تجربه عملی اش را در دو تجربه فیلم های «ناخواسته» و «شماره 17 سهیلا» داشتم. اول اینکه فیلم مرا لابه لای فیلم هایی که صرفا گیشه ای هستند، گذاشتند. جالب آنکه مدعی هم هستند به اصطلاح برنامه ریزی سینما را درست انجام می دهند و به همه با عدالت نگاه می کنند، در صورتی که چنین چیزی نیست و برنامه ای از قبل طراحی شده است. مثلا فیلم «ناخواسته» را در ماه رمضان اکران کردند، در حالی که سانس هایی در ساعت های 12:30، 15 و 19 به آن تعلق گرفته بود و تماشاگر نداشت. سانس هایی که هیچکس به دلیل همزمانی با ساعتهای پیش از ماه رمضان و هم گرم بودن هوا، در آنها به سینما نمی رود. این طوری فیلم «ناخواسته» را نابود کردند. فیلم «شماره 17 سهیلا» هم دقیقاً همزمان با شروع مسابقات جام جهانی به سرگروهی پردیس کورش 2 هفته اکران محدود داشت. سانس های این فیلم را طبق جدول نگاه کنید همه سانس های 9:30، 10:30 ، 12، 15، 19 بود که در این هوای گرم برای سینما رفتن کسی از خانه بیرون نمی زند. در مسابقات جام جهانی سانس خوب سانس بعد از مسابقات یا قبل از آن بود. تازه امسال شکست طرح از افطار تا سحر در ماه رمضان تبعاتی داشت که طی آن سینماها خلوت شد و کسی به سراغ سینما نرفت. فیلم من که با سرگروهی پردیس کورش اکران شد تنها شش سالن گرفت و سانس هایش در ساعت هایی بود که فقط که دو- سه نفر به سینما می روند. به همین بهانه می گویند چون فیلم به حد نصاب نرسیده پول بلیت مردم را پس می دهند یا به تماشاگر می گویند فیلم دیگری را نگاه کند! اگر قرار باشد فیلمی را زمین بزنند خیلی خوب زمین می زنند و بعد زمینه را فراهم می کنند تا من فیلمساز اجتماعی ساز ناگزیر حذف شوم. 23 سالن به فیلم «شماره 17 سهیلا» با سانس های بد داده اند اما در یک روز به فیلم «هزارپا» 150 سالن می دهند، این کجا عدالت است؟! چه کسی تصمیم می گیرد؟! چه کسی نظارت می کند؟! همین باعث می شود فیلم اجتماعی خوب زمین بخورد. تماشاگر از فیلم «شماره 17 سهیلا» راضی است اما فیلم نمی فروشد، دلیلش این است که مافیای اکران با نقشه، هدف و برنامه ریزی شده این فیلم را لا به لای فیلم های دیگر می گذارد و درست با شروع مسابقات جام جهانی با سانس های بسیار بد که نمی فروشد. بعد هم می گویند نفروخت تا فیلم را زودتر از روی پرده پایین بیاورند و جار میزنند فیلم نتوانست کف فروش را پُر کند. کسانی که در اکران جولان می دهند کسانی هستند که سینما به تعداد کافی دارند و سرمایه گذار در فیلم هم هستند یعنی از سه جهت سود می برند، هم سینمادار هم پخش کننده هم در فیلم شریک هستند. کسی توان رقابت با آنها را ندارد و دو- سه نفر هم بیشتر نیستند. مسوولان دولتی حالا یا نادان و جاهل به این قضایا هستند یا دانا و شریک با اینها هستند، چون هیچ نظارتی در این باره ندارند. من امیر سیدزاده که بعد از 5 سال فیلم «ناخواسته» را اکران کرده ام، چرا باید چنین قضیه ای برایم به وجود بیاید؟! چرا باید 5 سال در نوبت اکران باشم؟! سال 92 فیلم ساخته ام سال 97 اکران شد، این کجا عدالت است؟! آیا فیلم «ناخواسته» فیلم بدی هست؟! فیلمی که هم از لحاظ داستان و هم از لحاظ بازیگر قابل توجه است و بشدت درام اجتماعی خوبی دارد و در شش جشنواره جهانی هم جایزه گرفته. فیلم «شماره 17 سهیلا» هم به یکی از موضوعات اصلی امروز جامعه، یعنی افزایش سن ازدواج خانم ها که به شکل بحران درآمده است می پردازد. امروز مافیای اکران این فیلم ها که دردی اجتماع را مطرح می کنندف با نقشه و برنامه طراحی شده زمین می زند که زمینه برای اکران فیلم خودشان مساعد تر شود. آیا واقعا مسوولان فرهنگی ما مطلعند، اما توان مقاومت در برابر این مافیا را ندارند.

تهیه کننده فیلم «شماره 17 سهیلا» درباره اینکه برای حل بحران اکران و کوتاه کردن دست مافیا باید چه کار کرد، افزود: گفته اند کمیته نظارت بر تخلفات اکران به ریاست سید ضیا هاشمی تشکیل شده است که او به اصطلاح نماینده ویژه معاونت سینمایی است و قرار است با این قضایا برخورد کنند، ولی ما برخوردی حداقل در این دو- سه هفته ندیده ایم. چرا یک فیلم بالای 100 سالن دارد، ولی از آنسو، یک فیلم 20 سالن تک سانس می گیرد! دستهایی پنهان با عمد این قضیه را راهبری می کند. فکر می کردم سیدضیا هاشمی آمده تا یک مقدار فعال تر برخورد کند، ولی در این چند هفته برخوردی مشاهده نشد. فیلم های بنده هم در اکران از بین رفت و هر دو فیلم ام 100 میلیون تومان هم نفروختند؛آن هم به دلیل سیاست غلطی که در اکران پیاده می شود. امیدوارم در فیلم های بعدی این اتفاقات رخ ندهد و مسوولان یک مقدار فعال تر با این قضیه برخورد کنند.

تهیه کننده فیلم «مادر قلب اتمی» در پایان خاطرنشان کرد: نهادهای مسوول و سازمان سینمایی تا به حال هیچ اقدامی نکرده اند. من فیلمساز اجتماعی 12 کارگردان را با سرمایه شخصی ام کارگردان کردم، از بهنام بهزادی گرفته تا نقی نعمتی، تینا پاکران، علی احمدزاده، برزو نیک نژاد، محمود غفاری، علی فخرموسوی همه را با هزینه های شخصی بدون اینکه یک ریال پول از سازمان سینمایی، بنیاد فارابی، مرکز گسترش و …گرفته باشم. چهره هایی که اغلب الان کارگردان مطرحی شده اند و به جامعه سینمایی کشور معرفی شان کرده ام. تعجب می کنم که می بینند و اصلاً عکس العملی نشان نمی دهند؟! این ظلم بزرگی است به کسانی که فیلم مستقل می سازند./بانی فیلم