روزانه ها (16) جمشید خاوری: هومن سیدی از جمله استعدادهای جوان سینمای ایران که پس از ساخت فیلمهایی مثل «آفریقا» و «خشم و هیاهو» حالا با «مغزهای کوچک زنگ زده» جایگاه خود را به عنوان یک فیلمسازِ مولفِ جسورِ خلاق، محکم کرده است. تازه ترین فیلم سیدی که جزو سه فیلم پرفروشِ غیرکمدی امسال بوده؛ هم توانسته نظر منتقدان و داوران جشنواره فیلم فجر را به خود جلب کند و هم با اقبال تماشاگران عام مواجه شود. «مغزهای کوچک زنگ زده» با دستمایه قرار دادن زندگی زاغه نشین ها روی دمل چرکینی به نام فقر اقتصادی دست گذاشته که وقتی باز شد فقر فرهنگی و اجتماعی هم از آن بیرون می ریزد. فضای فیلم سیدی، خشن، تلخ و سیاه است اما سیاه نمایی نمی کند. تماشاگر را آزار نمی دهد. شعارزده نیست. دروغ نمی گوید. هیچ چیز تصنعی نیست. هیچ صحنه ای از فیلم بیرون نمی زند. هیچ شخصیتی بدون کارکرد رها نشده. و همه اینها به فیلمنامه ی پر از جزئیات و محکمِ آن برمی گردد که به قول خود سیدی «ساختارش مانند یک نارنجک دستی است»! البته این تعاریف به این معنا نیست که فیلمنامه ایرادی ندارد. اتفاقا اگر به صورت فنی و تخصصی به آن نگاه کنیم ایراداتی هم دارد اما آنقدر نیست که به چشم بیاید.

«مغزهای کوچک زنگ زده» اوج هنرنمایی سیدی در تلفیق فرم و محتواست. نوع فیلمبرداری، فضاسازی، میزانسن و فرم روایتی که در فیلم به کار گرفته شده همگی در خدمت فیلمنامه است و این در هم تندیدگیِ فرم و محتوا، آنقدر درست و اصولی انجام شده که ناخودآگاه، فیلم بین های حرفه ای را به یاد فیلمهای معروف خارجی می اندازد. به عنوان نمونه به یاد بیاورید سکانس اسلوموشنِ هجوم دارودستۀ شکور به منزل مردی که برادرشان را کتک زده یا نحوۀ برخورد او با کارگرانش در آشپزخانه ای که مواد مخدر تولید می کند. و یا صداسازی های پر از جزئیات و ... (مثل سکانسی که شکور با خونسردی غذا می خورد درحالیکه آنطرف تر خواهرش در حال مرگ است) که صدای خراشیدن قاشق به کف ظرف املت، بار مفهمومی آن سکانس را به دوش می کشد. و اما بازیگران؛ نوید محمد زاده با اینکه دوباره در قالب شخصیتی عقده ای، عصبی و نامتعادل فرو رفته اما این شخصیت، ویژگیهایی متمایز حتی در نوع راه رفتن و حرف زدن دارد که در فیلمنامه نبوده و توسط خود بازیگر خلق شده اند. فرهاد اصلانی هم مخصوصا در سکانس انتهایی حضورش (هنگام ملاقات با شاهین در زندان) اوج هنر بازیگری اش را به نمایش می گذارد. بازیگرانِ غیر چهره و نابازیگران هم خوب ظاهر شده اند و اصطلاحا بازی شان «گل درشت» نیست.