یک زمانی ساخت سری دوم یک سریال یا فیلم امر نسبتا پیچیده ای بود. باید سریال آنقدر مخاطب می داشت و مدیران تلویزیون و سازندگان تمایل نشان می دادند و قصه هم اجازه کار می داد، تا فیلم یا سریالی به سری دوم یا سوم برسد. اما این روزها هر فیلم و سریالی که پخش یا اکران می شود، مدتی بعد از طرف تهیه کننده یا کارگردان و یا سایر عوامل خبری منتشر می شود که سری دوم یا سوم این مجموعه در حال پیش تولید یا نگارش است. بیاید با هم مروری داشته باشیم بر عواملی که در دنیای حرفه ای فیلم و سریال می تواند برای ساخت سری بعدی یک اثر تصویری تاثیر داشته باشد:

یک) پتانسیل ادامه قصه

اولین نکته ای که برای ساخت فصل های بعدی سریال ها و فیلم های مطرح در دنیا اهمیت فوق العاده دارد، مقوله فیلمنامه و پتانسیل ادامه دار بودن قصه است. اینکه اولا قصه تا چه اندازه می تواند شاخ و برگ پیدا کند و در کنار تم اصلی، تم های فرعی چقدر می توانند به جذابیت و پیشبرد داستان کمک کنند. قصه تمام سریال هایی که در دنیا ساخته می شوند، از همان ابتدا برای یک پروسه چند فصلی طراحی و پی ریزی می شوند. سریال های برتر دنیا جزئیات  و گره های زیادی را در قسمت های مختلف خود طرح ریزی می کنند که بیننده قرار است در فصل های بعدی و با ورود شخصیتی جدید یا رخ دادن اتفاقی منحصر به فرد از این گره ها سر در بیاورد و رمز گشایی صورت بگیرد. نمی شود سریال یا فیلم را ساخت و بعدا تازه به فکر نوشتن فیلمنامه قسمت دومش افتاد. کاری که در سینما و تلویزیون ایران مرسوم است. در این حالت اگر نویسندگان خلاق نباشند و شخصیت پردازی‌ها درست انجام نشده باشد، نتیجه فصل های بعدی فاجعه است.

دوم) استقبال مخاطبان

عموما مطرح ترین سریال های دنیا هم فصل های ابتدایی خود را به صورت آزمون و خطا منتشر می کنند، چون مطمئن نیستند بینندگان از این اثرشان استقبال کند یا نه. گاهی اوقات حتی با وجود عدم استقبال، سازندگان سعی می کنند با بالا بردن کیفیت کارشان فصل های بعدی را جذاب تر بسازند. برای نمونه سریالی مانند بریکینگ بد که یکی از شاهکارهای تاریخ سریال های تلویزیون است، تا فصل دوم تعداد مخاطبانش بسیار معمولی بود، اما به یکباره جذابیت اثر آنقدر بالا رفت که به یکی از پرببینده ترین سریال های تاریخ تبدیل شد. برعکس در کشورمان، مهمترین دلیل ساخت سری بعدی، استقبال مخاطبان است. وقتی سازندگان می بینند که فیلم یا سریالشان دیده شده، به جای ساخت اثری جدید، سراغ فرمول قدیمی خود می روند تا با اسم فیلمِ دیده شده، دوباره مخاطب جذب کنند.

ج) حضور بازیگران اصلی

نکته مهم دیگر در مقوله سری سازی، حضور شخصیت های اصلی و به نوعی قهرمان و ضد قهرمان های فیلم یا سریال در فصل های بعدی است. هیچ جای دنیا فیلم یا سریالی که قهرمانش در انتهای سری اول کشته شده یا از دنیا رفته است را ادامه نمی دهند. چون دیگر سریال برای مخاطبی که با قهرمان زندگی کرده است، جذابیتی نخواهد داشت. البته گاهی اوقات استثنا دارد و غافلگیری هایی نیز اتفاق می افتد که در اینجا مورد نظر ما نیست. اما جالب است بدانید در سینمای ایران فیلمی بعد از مرگ قهرمانش به سری دوم رسیده و جالب اینکه در سری دوم این فرد صحیح و سالم جلوی دوربین رفته است و هیچ کس از این بی منطقی ککش نمی گزد. بله، حتما تا الان متوجه شده اید منظورمان «گشت ۲» و کاراکتر پولاد کیمیایی است!

محدودیت های سری سازی در تلویزیون و سینمای ایران

نبود بازیگران اصلی:

اولین محدودیت، نبود بازیگر نقش اصلی فیلم یا سریال است. در فاصله یک سری تا سری بعدی، ممکن است هر بلایی سر بازیگران اصلی بیاید. مرگ، معلولیت بر اثر حادثه، بیماری و ناتوانی در اجرای نقش و رفتن از ایران برای همیشه و کشف حجاب یا اظهارنظرهای جنجالی در خارج از ایران ممکن است برای همیشه ساخت سری بعدی یک سریال را به خاطر یک بازیگر منتفی کند.

پایان قصه:

داستان برخی از فیلم و سریال ها در انتها کاملا با جزئیات گره گشایی می شود و عملا سرنوشت همه چیز در قصه مشخص می شود و اصلا معلوم نیست وقتی می خواهند سری دومش را بسازند، قرار است چگونه شروع کنند و درباره چه حرف بزنند!؟

مشکلات فنی:

گاهی اوقات همه چیز برای ساخت سری بعدی آماده است، اما بودجه ای وجود ندارد، یا لوکیشن سریال تخریب شده است و یا بازیگران و عوامل هر کدام سر کار دیگری هستند و برنامه ریزی ها طول می کشد!

نگاهی به سریال‌هایی که بهتر است سری بعدی شان ساخته نشود

«آوای باران ۲»

آوای باران جدیدترین سریال است که زمزمه ساخت فصل دوم آن شنیده می شود و با انتشار خبر حضور الهام چرخنده که بلافاصله توسط تهیه کننده تکذیب شد، بازارگرمی های لازم هم در مورد آن انجام شده است.

خلاصه داستان:

 این سریال زندگی مردی به‌نام طاها ریاحی که تاجر داروست را روایت می‌کند که با بروز اتفاقاتی دگرگون شده و سرنوشت عجیبی برای او و دخترش رقم می‌خورد. او پس از سالها به ایران بازمی‌گردد و به دنبال دختر گمشده خود می‌گردد... و متوجه می‌شود که زیور و نادر خواهر زاده و همسر خواهر زاده‌اش نتوانسته‌اند از دخترش نگهداری کنند و دخترش از خانه به دلیل ازار و اذیت ان ها فرار کرده و میان گروه تکدی گری سر در اورده است زیور و نادر سعی دارند دختر خودشان که بیتا نام دارد جای باران دختر طاها جا به زنند اما اتفاقات پیجیده تری رخ می دهد.

چرا پتانسیل ادامه دار شدن ندارد؟

قصه درباره باران و پدرش و دشمنانشان بود. الان که باران و پدرش همدیگر را پیدا کرده اند. دشمنانشان هم که یا کشته شدند و یا توسط پلیس دستگیر شدند. می ماند الهام چرخنده که در قسمت آخر در حال گدایی بود و شاید سازندگان به خاطر همین کاراکتر فکر می کنند که می توانند قصه جدیدی بنویسند. اما اگر قصه جدید باشد، دیگر حتی اسم «آوای باران» معنایی ندارد و بهتر است قصه جدید را با یک اسم دیگر بسازند!

«ستایش ۳»

ستایش در فصل دوم فاجعه تر از آن بود که تصور کنیم سازندگانش بخواهند باز هم برایش فصل جدید بسازند، اما این روزها «ستایش ۳» در حال ساخت است!!

خلاصه داستان:

محمد نادری سرباز دوره دفاع مقدس به علت ترس از جنگ از جبهه فرار می‌کند و از طاهر فردوس دوستش که خدمت سربازی‌اش تمام شده کمک می‌طلبد طاهر به او کمک می‌کند تا غیر قانونی از مرز فرار کند ولی در لب مرز با مرزبان درگیر شده و کشته می‌شود بین دو خانواده درگیری ایجاد می‌شود از طرفی ستایش خواهر محمد و طاهر در اثر رفت و آمدهای بین محمد و طاهر به هم علاقمند شده‌اند و با وجود مخالفتهای خانواده‌ها با هم ازدواج می‌کنند، حشمت فردوس پدر طاهر که بسیار پولدار است طاهر را از خانه بیرون می‌کند و طاهر با رانندگی روی کامیون زندگی خود و همسرش را می‌گذراند از طرفی انیس زن برادر طاهر به طاهر حسادت می‌کند با تبانی با افرادی مواد مخدر در ماشین طاهر جاسازی می‌کند و طاهر در تعقیب و گریز از پلیس در اثر تصادف کشته می‌شود و هنگام مرگ از ستایش می‌خواهد فرزندانش را به حشمت ندهد ولی حشمت فردوس وکیل می‌گیرد تا بچه‌ها را از ستایش بگیرد. ستایش با پدرش به طالقان نزد جد مادری‌اش رفته و پدرش فوت می‌کند از طرفی فردوس در اثر سکته قلبی در بیمارستان بستری شده و صابر پسرش را به دنبال ستایش می‌فرستد ولی صابر نیز مانند انیس به ستایش و فرزندانش حسادت می‌کند با دیدن آنها وجودشان را انکار می‌کند و ستایش و دو فرزندش نزد پدربزرگ و خانواده مادری‌اش می‌مانند و ...

چرا پتانسیل ادامه دار شدن ندارد؟

فصل دوم دلیل محکمی برای ادامه دار نشدن این سریال است. در فصل دوم نرگس محمدی با یک گریم بسیار ضعیف و خنده دار، به سنی رسیده بود که دختر و پسر بزرگسال داشت. آیا در فصل سه قرار است پیرزن شود و دوباره هزار تا بلا سرش بیاید؟ با همان گریم؟ داستان هم کماکان دشمنی دورادور حشمت فردوس و ستایش خواهد بود؟ دو فصل موش و گربه بازی و گریه و زاری کافی نبود؟ تکلیف نقش های رامسین کبریتی (به خاطر حضور در شبکه جم) و حدیث میرامینی( به دلیل اختلاف با تهیه کننده و کارگردان) که نقش های مهمی در سریال بودند چه می شود؟

«عاشقانه ۲»

سریال «عاشقانه» از معدود سریال های جذابی بود که همه عواملش اعتقاد داشتند نیازی نیست ادامه اش ساخته شود. منوچهر هادی هم بارها اعلام کرد که سریال دیگری برای شبکه خانگی خواهد ساخت.اما مثل اینکه خبرهایی از ساخت فصل دوم این سریال در راه است.

خلاصه داستان:

 بلافاصله در دو دقیقه اول سریال، با روایتی از یک خیانت روبرو می‌شویم. این تم، در دل داستانی موازی از سه دوست روایت می‌شود. رضا، سهیل و پیمان، سه دوست هستند که به نوعی نسبت فامیلی نیز دارند و غیر از آن، در یک شرکت مجلل اما ظاهرا نه چندان موفق تبلیغاتی نیز، شریک و همکار هستند. زندگی این سه دوست، تفاوت ها و جذابیت‌هایی دارد که قرار است، دستمایه داستان سریال باشند...

چرا پتانسیل ادامه دار شدن ندارد؟

اتفاقا قصه سریال جوری تمام شد که به خوبی قابلیت ادامه دار شدن دارد، اما نقش اصلی باید مهناز افشار باشد و چون این شخصیت ارتباطش را با کارکترهای دیگر سریال قطع کرد، باید «گیسو» بیخیال رضا و سهیل و پیمان و سایر شخصیت های جذاب سریال و به عبارتی وارد فضای جدیدی شود و با کارکترهای دیگری ارتباط داشته باشد. از طرفی اگر اینگونه باشد، دیگر نیازی نیست نام سریال «عاشقانه» باشد! کلا یک اسم دیگر بگذارند رویش و کارکتر مهناز افشار به عنوان تنها بازیگری که فصل یک و دو را به هم مربوط می کند، در فصل دوم بازی داشته باشد! به نظرتان بهتر نیست؟

«پدر ۲»

سریال «پدر» از معدود کارهای بهرنگ توفیقی بود که به دلیل قصه اش و البته سکانس های جنجالی که داشت، مخاطبان زیادی درگیرش شدند. اما در این سریال نقش اصلی پسر ظاهرا از دنیا رفت و شخصیت اصلی دختر هم اعضای خانواده اش را از دست داد و بیچاره و بدبخت شد. بنابراین بهتر نیست حامد عنقا و بهرنگ توفیقی قصه ای که در سرشان دارند را به عنوان یک سریال دیگر بسازند و بی خیال استفاده از نام «پدر» شوند؟ ضمنا بدون حضور ریحانه پارسا به خاطر حواشی اش، قصه چگونه روایت خواهد شد؟

سایر آثار

علاوه بر چند موردی که اشاره شد، سریال ها و فیلم های مختلفی وجود دارند که یا فصل دومشان در حال ساخت است و یا زمزمه های ساختشان شنیده می شود. سلام بمبئی۲ (دختر شیطان)، نهنگ عنبر ۳، شهرزاد ۴، اکسیدان ۲ و ... از آثاری هستند که هر‌از‌گاهی اخباری درباره شان منتشر می شود. بسیاری از این آثار همانطور که گفتیم واقعا قصه شان به فینال رسیده و دیگر چیزی برای ارائه ندارند. مگر اینکه بخواهند با شخصیت های باقیمانده، قصه جذاب دیگری را در حال و هوای اثر قبلی روایت کنند. وگرنه چه کسی سازندگانشان را مجبور کرده که ادامه اش را بسازند؟

روزنامه بانی فیلم هم اخیرا در یادداشتی به ماجرای سری سازی پرداخته است. این روزنامه درباره فصل دوم «آوای باران» نوشته:«یک مثل قدیمی است که می گوید «مورچه چی است که کله پاچه اش چی باشد!»؛ حالا حکایت جوسازی برای ساخت ادامه برخی از سریال هایی است که نه آش دهان سوزی بوده و نه توانسته اند در زمان پخش بیننده چندانی برای خود دست و پا کنند.

ضمن اینکه ایرادات ساختاری و محتوایی و کاستی های متعددشان در همان سری اول زبانزد بوده است. بعد از اقدام تلویزیون برای ساخت ادامه سریال «روزهای بی قراری» (کاظم معصومی) که در فصل نخست بشدت ناامید کننده و ضعیف بود، حالا تهیه کننده مجموعه «آوای باران» در تلاش برای ایجاد بستری مناسب جهت ساخت سری دوم آن است!

سریالی که در همان سری اول هم متهم به هندی بودن، آن هم از نوع درجه سه شد و کلکسیونی از بازیها، کارگردانی و فضاسازی های پا در هوا و بلاتکلیف را به نمایش گذاشت. در چنین شرایطی، تهیه کننده این سریال که پیشتر، تهیه سریال شکست خورده «مسیر انحرافی» (بهرنگ توفیقی) را در کارنامه جُنگ و آیتم سازی خود درج کرده، با پیش کشیدن بحث بازی چهره پرحاشیه ای مثل الهام چرخنده، قصد دارد توجه رسانه ها و احتمالاً مدیران تلویزیون را به این پروژه غیراولویتی جلب کند.

آن هم در شرایطی که تلویزیون هم اکنون به اندازه کافی از این دست شبه سریال های آبکی در دست و روی آنتن دارد و دیگر اشاره به «آوای باران۲» یک شوخی بی مزه به نظر می رسد. جالب آنکه تهیه کننده مذکور گفته فصل دوم سریال در ۸۰ قسمت ساخته خواهد شد و این یعنی صرف کلی بودجه و انرژی برای محصولی که از همین حالا می شود حدس زد خروجی اش چه خواهد بود. آن هم در شرایطی که خیلی از سریال های مهم و آدمهای مهمتر در این رسانه سرنوشتشان روشن نیست.»/منبع: منظوم