مهسا بهادری: کاهش جذابیت برنامه‌ها، افت کیفی سریال‌ها، کم شدن مخاطبان و موارد دیگر، از مهم‌ترین اتفاق‌هایی است که در سال‌های اخیر در تولیدات سازمان صدا وسیما دیده می‌شود. شاید برای گریز از این بحران بود که مدیران سیما تصمیم گرفتند تا با کپی‌برداری از برنامه‌های محبوب خارجی، یا اصطلاحا بومی‌سازی و ایرانیزه کردن آنها، برای تلویزیون جذابیتی دست و پا کنند.

اگرچه عده‌ای معتقدند این مسئله امری عادی در دنیای تلویزیون‌ها است و در همه جای جهان با چنین اتفاقی روبه‌رو هستیم، اما بسیاری دیگر این مساله را نقصی اساسی برای نهادی بزرگ و گسترده مانند صدا و سیما می‌دانند و تاکید می‌کنند کپی کاری، بیشتر در شبکه‌های کوچک و غیر ملی با پوشش کم استفاده می‌شود. اما گویا شبکه‌های داخلی، گوش‌شان به این انتقادها چندان بدهکار نیست و همچنان بر طبل کپی‌کاری می‌کوبند. در ادامه چند نمونه از کپی‌هایی که اخیرا در تلویزیون پخش شده‌اند را مرور می‌کنیم.

«دورهمی» و تقلید از هندی‌ها

مسئله کپی از برنامه‌های خارجی تا قبل از برنامه «دورهمی» مهران مدیری آن چنان جنجال به پا نکرده‌ بود، دست کم به اندازه امروز عیان نشده بود. اولین بار که در سال ۹۴ مراحل پیش تولید برنامه «دورهمی» آغاز شد، به نظر می‌آمد یک برنامه متفاوت و خلاقانه  قرار است با ساختاری کاملا جدید نسبت به سایر آثار نمایشی پیشین تلویزیون ساخته شود.

اما پس از شروع برنامه معلوم شد که «دورهمی» کپی کاملی از یک برنامه پربیینده کشور هندوستان به نام «Comedy night with kapil» است که مدت‌هاست به زبان هندی پخش می‌شود و یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی و جُنگ‌های طنز شبانه هند است.

«دورهمی» به جز مواردی که از لحاظ دینی و اخلاقی و فرهنگی با ما همخوانی ندارد، در سایر موارد کاملا با کپی برداری از آن برنامه ساخته شده و حتی این کپی برداری در شکل دکور ، نحوه نشستن مهران مدیری نیز رعایت شده بود و فقط به نوعی متن فارسی در قالب یک برنامه هندی اجرا می‌شد.

کی زودتر کُپی کرد؟

 رمضان سال ۹۷ بود که محمدرضا گلزار پس از حضور در برنامه «ماه عسل » احسان علیخانی، اعلام کرد در حال ساخت برنامه‌ای با هدف ترویج کتابخوانی است و در همین میان هم به این نکته اشاره کرد که «برنده باش»، نمونه ایرانی یک مسابقه آمریکایی است و او سعی کرده آن را با مطابق با شرایط کشور بازسازی کند و به عبارتی آن را ایرانیزه کند.

اما پیش‌تر از پخش «برنده باش» برنامه‌ای با نام «پنج ستاره» برای اولین بار در تاریخ ۱۷ اسفند۹۶ روی آنتن تلویزیون رفت. کارگردان این برنامه، مصطفی امامی، هم هدف این مسابقه را ترویج کتابخوانی اعلام کرد. مجری فصل اول این برنامه اشکان خطیبی و مجری فصل دوم و سوم آن حمید گودرزی بود.

اما جنجال های این مسابقه تلویزیونی و بیان شدن کپی بودن این برنامه‌ها زمانی آغاز شد که حمید گودرزی، در صفحه شخصی خود کنایه‌ای به برنامه رقیب زد و نوشت:« ما می‌خواهیم یک برنامه حرفه‌ای و استاندارد بسازیم همه انرژی و توان یک تیم ۶۰ نفر این است که شما یک ساعت از دیدن یک مسابقه جذاب لذت ببرید هر کسی می‌خواد کپی کنه، بکنه، ولی حداقل درست کپی کنه.»

این در حالی بود که گلزار حدود دو ماه قبل از شروع برنامه اعلام کرده بود که الگوی خود برای ساخت این برنامه را یک کشور غربی قرارداده، اما گودرزی که فصل دوم برنامه‌اش سه هفته زودتر از «برنده باش» آغاز شده بود معتقد بود؛ که «برنده باش» یک کپی دست دوم و سطح پایین از برنامه «پنج ستاره» است در همین میان هم عده‌ای معتقد بودند که این بحث‌ها تنها یک دعوای رسانه‌ای برای تبلیغات برنامه است و عده‌ای دیگر هم معتقد بودند کُپی، کُپی است فرقی نمی‌کند چه کسی زودتر آن را انجام داده باشد. مهم این است که خلاقیت و نو آوری در آن وجود ندارد.

تلنت شو ایرانی

اما تَب این تقلیدها که تازه در تلویزیون داغ شده بود باعث شد افراد دیگری هم دست به ساخت برنامه‌هایی اصطلاحا تازه بزنند. یکی از این برنامه‌ها مسابقه استعدادیابی «عصر جدید» احسان علیخانی بود. ماجرای فراگیر شدن این برنامه استعدادیابی از آنجایی شروع شد که حدود سه ماه قبل از آغاز «عصر جدید»، علی فروغی، مدیر شبکه سه سیما، به برنامه «حالا خورشید» آمد و خبر از ساخت یک برنامه جدید با اجرای احسان علیخانی داد، خیلی‌ها منتظر بودند که ببینند علیخانی در برنامه جدیدش قرار است چه کاری را انجام دهد؟ هدف این برنامه چیست؟ و چه غافلگیری‌ای برای مخاطبانش خواهد داشت؟ علیخانی که با برنامه «ماه عسل» لحظه‌های خوب و متفاوتی را برای مخاطبان تلویزیون رقم زده بود، حالا قصد داشت یک برنامه جدید و متفاوتی را اجرا کند.

بعد از صحبت‌های مدیر شبکه سه در مورد برنامه «عصر جدید»، تبلیغاتش شروع شد که از مردم می‌خواست ویدئوی استعداد خودشان را در زمینه‌های مختلف برای برنامه بفرستند، باز هم تا اینجا چیزی مشخص نبود که می‌خواهند با این ویدئوها چه کاری انجام بدهند؛ از اوایل بهمن که ویدئوهای تبلیغاتی این برنامه آغاز شد، همه متوجه شدند که با یک مسابقه استعدادیابی طرف هستند. تا اینجای کار اتفاق عجیبی رخ نداده بود اما پس از شروع اولین قسمت و دیدن دکور و اجرای برنامه مشخص شد که سوژه‌ ساخت «عصر جدید» چیزی نبود جز برنامه «آمریکا استعداد دارد» (America's Got Talent) که در کشورهای مختلف دنیا با رعایت قانون کپی رایت امتیاز آن خریداری شده و در شکل‌های مختلف و با دکور های متنوع اجرا می‌شود.

مهران غفوریان، استیو هاروی می‌شود؟

حالا پس از به پایان رسیدن تمام برنامه‌های یاد شده خبر از شروع برنامه‌ای تازه به اسم «اعجوبه‌ها» با اجرای مهران غفوریان به گوش می‌رسد. برنامه‌ای که تیزر پخش شده از آن گویای موضوع رقابت کودکان برای کشف استعدادهایشان است و آن‌طور که اعلام شده از ۱۸ آبان در ۱۰۰ قسمت ۷۰ دقیقه‌ای از شبکه سه سیما پخش شود.

برنامه‌ای که مانند آن تا کنون در ایران ساخته نشده است، اما استیو هاروی، مجری آمریکایی، پیش از این برنامه‌ای را با عنوان «کله‌گنده‌های کوچک / Little Big Shots» روی آنتن برده که موضوع برنامه رقابت کودکان برای کشف استعدادشان است. عکس‌های اولیه منتشر شده ازدکور برنامه شباهت زیادی به الگوی آمریکایی خود دارد، حالا باید منتظر ماند و دید که آیا «اعجوبه‌ها» هم مانند دیگر برنامه‌ها تنها یک تقلید بزرگ از«کله‌گنده‌های کوچک» است یا فقط قالب برنامه‌ها مشابه هم است  و قرار است خلاقیت تازه‌ای در تلویزیون رخ دهد!