نگاهی به پدیده عجیب فیلم‌های توقیفی و بررسی عملکرد آنها در گیشه

در سال های گذشته فیلم های زیادی بوده، که در یک بازه زمانی یا توقیف شده و یا، پروانه نمایش نگرفته اند و یا برای نمایش در جشنواره فجر با مشکلاتی مواجه شده اند اما بعد از مدتی مشکل شان حل شده و یا، با اصلاحات و یا نسخه کامل شان در سینماها به نمایش درآمده. درباره اینکه شائبه توقیفی بودن یک فیلم تا چه حد به نفع فروش آن فیلم است بحث های زیادی وجود دارد. گروهی معتقدند برخی از فیلمسازان بدشان نمی آید فیلم شان با مهر مشکل دار و توقیفی مدتی نمایش داده نشود و با تبلیغات حاصل از این اتفاق محصول خود را روانه سینماها کنند هر چند این فرمول فقط در بازه های زمانی کوتاه و چند ماهه قابل استفاده است و طبیعتا فیلم هایی که یک سال یا بیشتر است اجازه نمایش ندارند به جز لطمات اقتصادی فراوانی که به سازندگان شان وارد می شود. زمان مناسب برای ارتباط با مخاطب روز را از دست می دهند و برخی از این آثار بعد از چند سال که مجوز نمایش می گیرند دیگر توان ارتباط با مخاطبان را ندارند.

 با آغاز بررسی و اکران تعدادی از فیلم های توقیف شده در سال های گذشته که با نمایش «مادر قلب اتمی» آغاز شده و قرار است با نمایش «زادبوم» ادامه پیدا کند،ح تاثیر حواشی و عدم نمایش چند ساله تعدادی از فیلم ها را در سه دهه ۷۰، ۸۰ و ۹۰ بررسی کرده ایم. مهم ترین فیلم های دهه ۷۰ که بعد از سه سال توقیف به نمایش درآمدند دیدار (محمدرضا هنرمند) و آدم برفی (داوود میرباقری) بودند. «آدم برفی» طی یک اکران کاملا موفق به آمار تماشاگران دست نیافتنی چهار میلیون و سیصد هزار نفر رسید و پرفروش ترین فیلم سال ۱۳۷۶ شد و دیدار هم از حواشی پیش آمده برای اش بهره برده و به مخاطب هفتصد و پنجاه هزار نفری دست یافت.

در دهه هشتاد به جز مکس که با فاصله کوتاهی بعد از مشکلاتی که برای اش به وجود آمد، اکران شد و به فروش و مخاطب مناسبی رسید. دو نمونه ناموفق از محمدعلی سجادی داریم: «تردست» و «شوریده» بعد از پنج سال اکران شدند و هیچکدام حتی به مخاطب صد هزار نفری هم نرسیدند. سرشناس ترین فیلم های این دهه اما تسویه حساب (تهیمنه میلانی) و به رنگ ارغوان (ابراهیم حاتمی کیا) بودند، دو فیلمی که با تغییر مدیران سینمایی در سال ۱۳۸۹ اکران شدند و به فروش و مخاطب متوسطی رسیدند؛ آماری که قطعا اگر در زمان خودشان اکران می شدند بالاتر می بود. در این میان «من مادر هستم» در زمان اکران هم با حواشی گوناگونی روبه رو شد و با پانصد و شصت هزار مخاطب موفق ترین فیلم اکران شده در این دهه است.

دهه نود اما کم مخاطب ترین دوره اکران فیلم های توقیفی است. «قصه ها»، «خواب تلخ»، «از رییس جمهور پاداش نگیرید» و «مادر قلب اتمی» هیچکدام به ۲۰۰ هزار مخاطب نرسیدند. در حالی که به جز «خواب تلخ» همه آنها از بازیگران سرشناسی هم بهره می بردند. به نظر می رسد تاثیر عنوان توقیفی در فروش را باید فراموش کنیم و این تاثیر از دهه هفتاد تا نود به مرور کمتر شده و نگاه مخاطبان از حواشی به سمت کیفیت فیلم ها در حال تغییر است./ دنیای تصویر