بهره‌مندی برخی از پروژه‌های سینمایی از وام‌های دولتی و تسهیلات ویژه موضوع تازه‌ای نیست. با یک نگاه به فعالیت‌های حمایتی بنیاد فارابی در ۲۰ سال گذشته، حجم بالایی از این وام‌ها را مشاهده می‌کنیم که حتی بازپرداخت برخی از آن‌ها با حمایت‌های فارابی صورت گرفته است! از آن طرف نیز بانک‌های دولتی و خصوصی با مشارکت در تعدادی از پروژه‌ها تلاش کردند تا در چرخه اقتصادی سینما هم حضور یابند؛ حضوری که در بسیاری موارد با شکست‌های تجاری همراه بود. اما شیوه جدید بنیاد فارابی و تفاهم‌نامه‌ای که با صندوق اعتباری هنر برای کمک و دادن تسهیلات اعطای وام به فیلمسازان – آن هم نه به همه آن‌ها- منعقد شده است، به ادعای این سازمان شاید بتواند گره فروبسته‌ای از فیلمسازان و سینمای ایران بگشاید. 

سؤال اینجاست که سینمای ایران برای سر پا ماندن چقدر وابسته به این وام‌هاست و فیلمسازی ما چقدر مدیون آن است؟ چنین کمک‌هایی را برای سینما باید یک فرصت دانست یا تهدید؟ چگونه فیلمساز می‌تواند دولت را برای گرفتن وام مجاب کند؟ آیا هر کارگردانی بدون داشتن روابط خاص می‌تواند از این وام‌ها بهره‌مند شود یا این وام‌ها محدود به فیلمسازانی خاص‌اند؟ چه شاخصه‌هایی برای گرفتن وام نیاز است؟ و اینکه، فارابی در طول این سال‌ها برای بازگرداندن وام‌های خود چقدر موفق بوده است و با این شیوه جدید چقدر می‌تواند موفق باشد.

ادعای ضعیف فارابی برای فرار از مالیات

شفیع آقامحمدیان، تهیه کننده و کارگردان، در همین رابطه می‌گوید: این بار هم اتفاقی به نفع فیلمسازان نمی‌افتد. او تصمیم جدید فارابی برای پرداخت تسهیلات به فیلمسازان را به دلیل مشکلات مالیاتی‌ای می‌داند که جدیداً این سازمان با آن مواجه شده است و می‌گوید: از قدیم‌الایام یکی از وظایف اصلی فارابی حمایت از فیلم‌ها و فیلمنامه‌هایی بوده که البته بر اساس سیاست‌های خودش تعریف می‌شده است. ولی فکر می‌کنم الآن شاید به این دلیل که این سازمان با مشکلات مالیاتی روبه‌رو شده، این سیاست جدید را در پیش گرفته‌ که حمایت مالی‌اش را در قالب و پوشش صندوق اعتباری هنر انجام دهد.

آقامحمدیان ادامه می‌دهد: اگرچه هنوز از چگونگی اعطای این تسهیلات و نحوه بازپرداخت حرفی به میان نیامده است ولی آن‌طور که استنباط می‌شود، بعید می‌دانم که بتوانیم شاهد اتفاق خاصی در این راستا باشیم. البته من معتقدم این تصمیم‌گیری‌ها به‌ظاهر اشکالی ندارد ولی باید دید همین تصمیمات در عمل و اجرا به چه شکلی نمود پیدا می‌کند. البته این را هم بگویم که این ساز وکار جدید به آن معنا نیست که اگر قبلاً این کمک‌های مالی به دوست و آشنا داده می‌شد، الآن این اتفاق نیفتد. باید بنشینیم و ببینیم که این حمایت‌ها و ادعاها واقعاً قرار است از فیلم‌هایی که با سیاست‌های جمهوری اسلامی سازگاری دارد، انجام شود یا باز آش همان آش است و کاسه همان کاسه. البته مشاهده نتیجه به زمان نیاز دارد و ما می‌توانیم بخشی از این تلاش و تصمیم را در جشنواره امسال شاهد باشیم تا ببینیم با این پوشش و ادعاها و با این شیوه جدید از چه نوع فیلم‌هایی حمایت می‌شود.

وی می افزاید: با همه این‌ها اما من هنوز هم معتقدم که دوستان ما در بنیاد فارابی دلیل خیلی ضعیفی را برای حل مشکلات مالیاتی پیش کشیده‌اند چون یک سازمان دولتی که دارد به دولت مالیات می‌دهد، اگر نتواند مشکل مالیاتی‌اش را حل کند چطور می‌خواهد به فیلمسازان وام بدهد. من معتقدم این‌ها نتوانسته‌اند جواب درستی برای حل مشکل پیدا کنند و آمده‌اند و صورت مسئله را پاک کرده‌اند. برای این است که می‌گویم این دلیل که برای حل مشکل مالیاتی آورده‌اند، خیلی ضعیف است و من فکر می‌کنم شیوه جدید فقط یک مدل پوشش است و نتیجه درستی نخواهد داشت.

این شیوه نیز همان خودی و نخودی است

عبدالله علیخانی، تهیه‌کننده، با ابراز نگرانی از شیوه جدید پرداخت تسهیلات وام بنیاد فارابی به فیلمسازان، می‌گوید: من هم شنیده‌ام که قرار است به فیلمسازان وام با سود خیلی کم بدهند ولی هنوز مشخص نکرده‌اند که با چه روشی و به چه شیوه‌ای این تسهیلات قرار است پرداخت شود. ما هنوز نمی‌دانیم آیا مانند گذشته باید در قبال پرداخت وام سند ملکی به ودیعه گذاشته شود یا نه؟ اگر این‌گونه باشد، آیا کسی هست که یک ملک ۲۰۰ میلیون تومانی داشته باشد و اصلاً قرار است ظرف چه مدتی این وام‌ها برگردانده شود؟

وی می‌افزاید: من فکر می‌کنم اصلاً اصل حمایت فارابی جای سؤال دارد چون این سازمان همیشه از فیلم‌هایی حمایت کرده است که با سیاست‌هایش همخوانی داشته‌اند و این حمایت‌ها نیز همیشه خودی و نخودی شده است و بعد هم چک‌هایی که بابت وام‌ها گرفته شده است، کیلویی جمع شدند و مشخص نیست که چه کسی وام گرفته و چقدر از این وام‌ها بازگردانده شده است. چرا الآن که این وضعیت پیش آمده، یکی نمی‌آید و از فارابی نمی‌پرسد ظرف این مدت به چه فیلم‌هایی وام داده و این فیلم‌ها چقدر فروخته‌اند و چقدر از این وام‌ها بازگردانده شده است. این بار و با این شیوه هم بعید می‌دانم چیزی تغییر کند. مطمئناً این بار هم شیوه‌ای در پیش می‌گیرند که شامل همه نمی‌شود و برای خیلی‌ها شدنی نیست و باز هم وام شامل حال کسانی می‌شود که از خودشان است. می‌خواهند برخی را بفرستند دنبال نخود سیاه و بعد هم بگویند ما به فیلم‌های خاص وام می‌دهیم. حالا این خاص‌ها چه کسانی هستند؟ مطمئناً آدم‌هایی از خودشان./روزنامه قدس