روزنامه شرق نوشت: به‌تازگی پروانه ساخت دو فیلم «لاتاری» محمدحسین مهدویان و «متری شش‌ونیم» سعید روستایی صادر شد؛ دو فیلمی که چند ماهی در صف انتظار دریافت پروانه ساخت بودند و به قول جمال شورجه، یکی از اعضای شورای پروانه ساخت، مشکل محتوایی داشتند و نیاز بود تا پس از انجام اصلاحات به شورای پروانه ساخت ارائه شوند! اما این تمام ماجرای پرچالش ماه‌های اخیر شورای پروانه ساخت نیست. زمانی که کمیته‌ای برای بررسی فیلم‌های توقیفی و تعیین‌تکلیف آنها تشکیل شد نیز بار دیگر جایگاه شورای پروانه ساخت به چالش کشیده شد، چراکه برخی از این فیلم‌ها باوجود داشتن پروانه ساخت و نمایش، سال‌ها و ماه‌ها در فهرست فیلم‌هایی دسته‌بندی شدند که اجازه اکران عمومی ندارند. سخت‌گیری بیش از حد شورای پروانه ساخت و نگاه نظارتی آن حالا به زعم بسیاری نسبت به گذشته بیشتر شده است. نگاه سلیقه‌ای یا چارچوب‌هایی که برای صدور پروانه ساخت نیاز است، دووجهی است که مرکز توجه بسیاری از سینماگران در چگونگی عملکرد این شوراست.

شورایی که یک‌بار حذف شد!

سال‌هاست که سینماگران با تأکید بیشتری درباره کاهش دخالت دولت در سینما صحبت می‌کنند و سعی کرده‌اند حرفشان را به هر شکلی که شده به گوش مدیران فرهنگی برسانند. برخی از اهالی سینما معتقدند کاهش دخالت دولت در برخی زمینه‌ها پویایی در این عرصه را ایجاد می‌کند و وجود شورای پروانه ساخت و صدور مجوز فیلم‌سازی نیز از دیگر مراحلی است که یک فیلم برای به‌سرانجام‌رسیدن باید طی کند و برخی از سینماگران اساسا با ماهیت آن مخالفند. برخی دیگر نیز معتقدند وجود شورای پروانه ساخت باعث می‌شود تا دست‌کم نیمی از مراحل ساخت یک فیلم قانونی طی شود. بااین‌حال بسیاری از سینماگران از دوره‌ای یاد می‌کنند که مدت کوتاهی به مدد زنده‌یاد سیف‌الله داد، شورای «پروانه ساخت» حذف شد و نتایج مثبتی در پی داشت، هرچند که این روزها درباره اینکه داشتن پروانه ساخت لزوما به‌منزله نمایش یک فیلم نیست نیز بیشتر صحبت می‌شود.

خسرو معصومی، کارگردان سینمای ایران، مدتی قبل درباره لزوم وجود شورای پروانه ساخت به «شرق» گفت: «پروانه ساخت به‌نوعی سوپاپ اطمینان تهیه‌کننده است تا بداند وقتی برای فیلمی سرمایه‌گذاری می‌کند، خیالش راحت است که آن فیلم پروانه نمایش هم می‌گیرد، چون کار قانونی کرده، اما به شرط آنکه شورای پروانه ساخت، در فیلم‌نامه دخالت نداشته و پاستوریزه‌اش نکند. اگرچه امروز دیگر نمی‌توان قطعی گفت که چون فیلمی پروانه ساخت گرفته، حتما اکران می‌شود. باید از اعضای شورا خواست کمی فتیله را پایین بکشند و به فیلم‌سازی که در سینمای ایران شناسنامه‌ای دارد، سخت‌گیری نکنند».مخالفان ماندن شورا دیدگاه دیگری دارند. امیرحسن علم‌الهدی، کارشناس سینما و مدیر گروه سینمایی «هنر و تجربه»، درباره ماهیت شورای پروانه ساخت دیدگاهی متفاوت دارد. او پیش از این به «شرق» گفته است: «بیش از یک دهه است که ماهیت صدور پروانه ساخت نیاز به بازنگری دارد. با توجه به تجربه جهانی و ذات سینما، نیاز است تا تمامی کنترل‌ها در این حوزه به سمت پروانه نمایش هدایت شود و سازمان سینمایی برای حذف پروانه ساخت به فکر باشد». علم‌الهدی همچنین می‌گوید: «نیاز است فیلم‌سازان به‌صورت درجه‌بندی و افرادی که دارای اعتبار سینمایی یا صنفی هستند، از روند دریافت پروانه ساخت حذف شوند و تمامی مسئولیت‌ها به تهیه‌کنندگان واگذار شود و اساسا مسئولیت تولید فیلم باید برعهده تهیه‌کننده باشد. وزارت ارشاد نیز می‌تواند براساس یک ارزیابی، صدور پروانه ساخت را به سمت تهیه‌کنندگان و کارگردانان اول ببرد و افرادی که فاقد رزومه شفاف هستند و کسانی که سال‌ها در این عرصه فعالیت کرده‌اند از این پروسه حذف شوند».حسن برزیده، کارگردان «مزارشریف»، هم از آن دسته کارگردان‌هایی است که به وجود این مرحله بوروکراتیک در پروسه تولید فیلم انتقاد دارد.

و حالا، درزکردن اطلاعات به بیرون

مخالفان و موافقان شورای پروانه ساخت در بین اهالی سینما دلایل خاص خودشان را برای حضور و عدم حضور این شورا دارند، اما اینها دلیل نمی‌شود که عملکرد این شورا زیر ذره‌بین سینماگران قرار نگیرد؛ خصوصا اینکه در چند روز گذشته، پیش از اعلام رسمی شورای پروانه ساخت مبنی‌بر دریافت یا عدم دریافت پروانه ساخت فیلمی خاص، خبرها از منابعی که گفته می‌شود «نزدیک به حوزه هنری» هستند، به بیرون درز کرده است. این از جمله موارد تأمل‌برانگیز درزکردن اخبار از اتاق‌های ارشاد و شورای پروانه ساخت به بیرون است. ردشدن فیلم‌نامه تازه «حامد محمدی» از سوی شورای پروانه ساخت و همچنین عدم موافقت با فیلم‌نامه مسعود ده‌نمکی از جمله اخباری بود که پیش از اعلام وزارت ارشاد در یک کانال تلگرامی وابسته به حوزه هنری رسانه‌ای شد. این کانال مدعی شده بود فیلم‌نامه‌های تازه حامد محمدی و مسعود ده‌نمکی در شورای پروانه ساخت رد شده‌اند. این کانال تلگرامی خبر داد؛ ده‌نمکی که مدتی است، به دنبال ساخت فیلم «زندانی‌ها» است فیلم‌نامه‌اش از سوی شورای پروانه ساخت رد شده؛ فیلمی که شنیده می‌شود اولین سه‌گانه از سری جدید سه‌گانه‌های مسعود ده‌نمکی با موضوع شخصیت‌های انقلابی اعدام‌شده است.

همچنین به گزارش این کانال، حامد محمدی که قصد داشت یک طنز سیاسی را به تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی در سال جاری مقابل دوربین ببرد، از سوی شورای پروانه ساخت نتوانست پروانه ساخت فیلم جدید خود را به ثبت برساند و ساخت تازه‌ترین فیلم کارگردان «اکسیدان» در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.

ساعاتی پس از نشر این اخبار، مسعود ده‌نمکی از دریافت پروانه ساخت فیلمش در صفحه شخصی‌اش نوشت و اعلام کرد که فیلم تازه او؛ «زندانی‌ها» با موضوع شخصیت‌های انقلابی ساخته خواهد شد. از آن‌سو حامد محمدی هم به سینمادیلی گفت که تمام تمرکزش روی نگارش چند فیلم‌نامه است و بهتر است برای کشف این ماجرا سراغ منابعی در مجموعه حوزه هنری رفت که این اخبار را منتشر می‌کنند!

مشکل کجاست؟

کناررفتن سایه اقدامات بوروکراتیک از سر سینما یا حمایت دولتی از آثار سینمایی دو روی سکه‌ای است که سینماگران را از هم تفکیک می‌کند و هنوز هم نمی‌توان از تصمیمی قاطع در این زمینه صحبت کرد. بااین‌حال صحبت بر سر سخت‌گیری‌های شورای پروانه ساخت و اعمال نظر بیشتر در صدور پروانه ساخت است که در نهایت منجر به محدودیت بیشتر و اعمال سلیقه بیشتر در تولیدات سینمایی می‌شود. هرچند که از زاویه دیگر، تعدد آثاری که پس از ساخت در صف اکران‌های سینمایی جمع می‌شوند و مشکل دیگری به نام فیلم‌سوزی را منجر می‌شود، از جمله مواردی است که پای شورای پروانه ساخت را وسط می‌کشد.

همه اینها به کنار، باید پرسید علت درز اخبار و اطلاعات از شورای پروانه ساخت به بیرون چیست و حوزه هنری در این میان چه نقشی دارد؟