فیلم «زرد» با بازی بهرام رادان در نقش جوان اول، یک بار دیگر نشان می دهد نسل دوم بازیگران سینمای ایران پس از انقلاب همچنان صاحب اهمیت و اعتبار هستند. به بهانه این فیلم سراغ ستاره های دهه هفتاد رفتیم که همچنان سردرِ گیشه ها در اختیارشان است؛ هر کدام چه موقعیتی دارند؟ دولت عوض شد و سلیقه مردم و سبک زندگی شان هم خیلی زود تغییر کرد. داریم از نیمه دوم دهه هفتاد حرف می زنیم. روزهایی که سینما هم به تبع شرایط رنگ عوض کرد و نسل تازه ای از بازیگران پا به عرصه گذاشتند. کمی بعد بازیگران دیگری به این دایره اضافه شدند ولی خب همه شان در سطح اول نمانده اند. فریبرز عرب نیا، محمدرضا فروتن، شهاب حسینی، محمدرضا گلزار، بهرام رادان، حامد بهداد، پارسا پیروزفر و امین حیایی تا سال ها جوان اول سینمای ایران بودند و البته چند نفرشان هنوز هستند.

نیکی کریمی زود چهره شده بود و در دهه هفتاد هدیه تهرانی، لیلا حاتمی، مریلا زارعی، مهناز افشار، الناز شاکردوست، مهتاب کرامتی و... را کنار خود دید اما هرگز از میدان بیرون رانده نشد. ستاره بخت این دسته از بازیگران همچنان بلند است؛ به بهانه فیلم «زرد» که بهرام رادان باز هم نقش جوان اول آن را بازی می کند، سراغ ستاره های مستمر سینمای مان از دهه هفتاد تا کنون رفته ایم و موقعیت شان را بررسی کرده ایم. راستی این فقر سینمای ما است که بازیگری چهل ساله نقش جوانی بیست و چند ساله را بازی می کند؟ یا توانمندی خود بازیگران؟

هدیه تهرانی؛ 45 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: خانم تهرانی با «سلطان» مسعود کیمیایی به سینما معرفی شد.

چند ساله بود؟ او در سن 24 سالگی بازیگری را تجربه کرد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: مسعود کیمیایی، ناصر تقوایی، بهمن فرمان آرا، اصغر فرهادی، بهروز افخمی، احمدرضا درویش. تهرانی در دو فیلم از عباس کیارستمی، بهمن فرمان آرا، احمد امینی و سامان مقدم بازی کرده است.

مهمترین موقعیت ها: دو سیمرغ برای «قرمز» و «چهارشنبه سوری» گرفته و یک تندیس خانه سینما برای «چهارشنبه سوری» به دست آورده است.

موقعیت بازیگری: هدیه تهرانی برای ورود به سینما عجله نداشت، به چند پیشنهاد وسوسه برانگیز پاسخ منفی داد و بالاخره با «سلطان» مسعود کیمیایی وارد سینما شد. هدیه تهرانی با قدرت شروع کرد و بازی اش همزمان مورد توجه خاص و عام قرار گرفت. کمی بعد به سمت فیلم های تجاری کشیده شد و از قضا موقعیت او را به عنوان ستاره مستحکم تر کرد. تهرانی در دهه هشتاد سراغ فیلم های خاص پسند رفت و مدتی بعد از سینما فاصله گرفت. این اتفاق برای هر بازیگری خطری بزرگ است ولی تهرانی در دور تازه فعالیت، همچنان بازیگر مهم و تاثیرگذار سینمای ماست. او خودخواسته، برچسب جوان اول را از نام خود پاک کرد و ترجیح داد در نقش زنان پخته بازی کند.

نیکی کریمی

اولین فیلمی که بازی کرد: نیکی کریمی مسیر بازیگری اش را با «وسوسه» جمشید حیدری آغاز کرد؛ سال 1368.

چند ساله بود؟ او فقط 18 سال سن داشت که جلوی دوربین رفت؛ یک سال بعد «عروس» شد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: بهروز افخمی، ابراهیم حاتمی کیا، تهمینه میلانی، رسول ملاقلی پور، کمال تبریزی. این بازیگر سه بار با مسعود کیمیایی، تهمینه میلانی و علی عطشانی همکاری داشته است.

مهمترین موقعیت ها: کریمی برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن برای فیلم «دیوانه ای از قفس پرید» و «واکشن پنجم» شده است.

موقعیت بازیگری: اولین ستاره زن سینمای ایران پس از انقلاب است و پیش از آن چنین شمایلی از بازیگران زن سراغ نداشتیم. نیکی کریمی به اهمیت «عروس» واقف بود و به مدت 14 سال از موقعیت به دست آمده مواظبت کرد. او از اوایل دهه هشتاد سخت گیری را کنار گذاشت و آرام آرام سهم فیلم های تجاری اش بیشتر شد. در میان فیلم های تجاری چند فیلم خوب هم وجود داشت ولی بیشترشان غیرقابل دفاع اند این ها اما کریمی را از سطح اول بازیگری دور نکرده و بعد از 28 سال همچنان نقش اول بازی می کند. تازه، خیلی از نقش ها پایین تر از سن او هستند.

لیلا حاتمی؛ 45 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: «لیلا» اولین فیلم رسمی اوست؛ پیش از این نقشی کوتاه در «کمال الملک» و «دلشدگان» بازی کرده بود.

چند ساله بود؟ لیلا حاتمی در سن 24 سالگی «لیلا» را بازی کرد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: اصغر فرهادی، مسعود کیمیایی، فریدون جیرانی، حمید نعمت الله، ابراهیم حاتمی کیا، کمال تبریزی، مرضیه برومند، بهرام توکلی. حاتمی بیشترین همکاری را با داریوش مهرجویی و علیرضا رییسیان داشته و در سه فیلم آن ها بازی کرده است.

مهمترین موقعیت ها: دو سیمرغ از جشنواره فجر برای «بی پولی» و «رگ خواب» گرفته و برای «آب و آتش» از جشن خانه سینما تندیس به دست آورده است.

موقعیت بازیگری: حاتمی هیچ وقت به طول کامل در تعریف «جوان اول» قرار نگرفت که دلیل اصلی آن به جنس انتخاب هایش بر می گردد. او خیلی زود با نقش های دخترانه خداحافظی کرد و وارد جلد زنان شد. جالب آن که حالا به حاتمی نقش های متفاوت پیشنهاد می شود؛ مثل «من» و یا «رگ خواب» دو دهه از حضور رسمی لیلا حاتمی در سینما می گذرد و عدد انتخاب های به او، تنها چند فیلم است. نشانه ها می گوید لیلا حاتمی حالا حالاها در اوج خواهدماند.

مریلا زارعی؛ 43 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: مریلا زارعی نخستین بار در فیلم «پاتک» علی اصغر شادروان بازی کرد.

چند ساله بود؟ او روزی که جلوی دوربین اولین فیلم سینمایی کارنامه اش رفت 21 سال بیشتر سن نداشت.

مهمترین کارگردان های کارنامه: اصغر فرهادی، مسعود کیمیایی، داریوش فرهنگ، تهمینه میلانی، بهروز افخمی، حسن فتحی، رضا عطاران، رضا میرکریمی. بیشترین همکاری زارعی با ابراهیم حاتمی کیا بوده است و در چهار فیلم او بازی کرده.

مهمترین موقعیت ها: دو سیمرغ اصلی برای «شیار 143» و «زیر سقف دودی» گرفته و سیمرغ مکمل «سربازهای جمعه» را در کارنامه خود دارد. از جشن خانه سینما هم تندیس مکمل دریافت کرده برای «دو زن» و «درباره الی».

موقعیت بازیگری: فیلم های اول برایش دستاوردی نداشتند و «دو زن» بود که موقعیت مریلا زارعی را در سینما تثبیت کرد. او بعد از گرفتن سیمرغ «سربازهای جمعه» سعی کرد با دقت به پیشنهادها پاسخ دهد. برای همین در کارنامه 22 ساله اش فیلم بد کم پیدا می شود. نکته جالب درباره این بازیگر، هماهنگی نقش ها با سن اوست. زارعی از یک جایی به بعد نقش های متناسب با سن خود انتخاب کرد؛ این ویژگی به همراه توانمندی او باعث می شود. پیشنهادهایی چشمگیر داشته باشد.

مهتاب کرامتی؛ 46 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: «مردی از جنس بلور» نخستین فیلم سینمایی مهتاب کرامتی بود.

چند ساله بود؟ او در سن 28 سالگی جلوی دوربین سعید سهیلی رفت.

مهمترین کارگردان های کارنامه: واروژ کریم مسیحی، محمدرضا اصلانی، داریوش مهرجویی، محمدرضا هنرمند، علیرضا داودنژاد، ابوالحسن داودی، رضا کاهانی. او در سه فیلم داودنژاد بازی کرده است.

مهمترین موقعیت ها: مهتاب کرامتی برای فیلم «بیست» سیمرغ مکمل گرفته است.

موقعیت بازیگری: در سال های اخیر فیلم هایی انتخاب کرده که غالبا گیشه ندارند. اگر «عصر یخبندان» را فاکتور بگیریم بقیه فیلم های مهتاب کرامتی جزو کم فروش ها هستند. «ماجان» را هم به دلیل خود فیلم و نقش چالش برانگیز آن پذیرفته که اکران ناموفقی داشت و جزو شکست خورده های سال لقب گرفت. کرامتی با کمتر از 10 سال حضور در سینما، به طور خودخواسته از شمایل جوان اول بیرون آمد. در حالی که استعدادش را در این نوع نقش ها و فیلم ها ثابت کرده بود، ترجیح داد نوع دیگری از سینما را پی بگیرد. از میانه دهه هشتاد دیگر خبری از «هشت پا» و «ملاقات با طوطی» نیست و او نقش هایی پذیرفت که از چهره واقعی اش دور هستند؛ نقش زنان رنج کشیده یا زنانی پا به سن گذاشته. کرامتی همچنان بازیگر پرکاری است.

مهناز افشار؛ 40 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: «شیرهای جوان» محسن محسنی نسب سرآغاز حضور مهناز افشار در سینما است. این اتفاق سال 1378 رقم خورد.

چند ساله بود؟ مهناز افشار در 22 سالگی اولین فیلمش را بازی کرد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: بهمن فرمان آرا، داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، فریدون جیرانی، مهدی کرم پور، تهمینه میلانی، سامان مقدم، ابراهیم حاتمی کیا، بهروز شعیبی. بیشترین همکاری افشار با سامان مقدم و در چهار فیلم بوده است.

مهمترین موقعیت ها: برنده سیمرغ بلورین نقش مکمل زن برای «سعادت آباد» و برنده سیمرغ بهترین بازیگر زن از بخش نگاه نو برای «برف روی کاج ها».

موقعیت بازیگری: خانم افشار کاری سخت برای اثبات خود داشت وی با پشتکار توانست توانایی اش را به رخ بکشد. در سال های ابتدایی که بازیگری را تازه شروع کرده و ابتدای راه بود ،سخت پسندها، مهناز افشار را متهم به بازی در فیلم های ضعیف و تجاری می کردند ولی در مقابل، صف گیشه فیلم هایش طویل تر می شد. به مرور، کارگردان های معتبر سراغش رفتند و وجه تازه ای از توانایی او عیان شد. همزمان با این تغییر، نقش های زنان پخته به او رسید تا این گونه برچسب جوان اولی از افشار برداشته شود. او حالا جایگاه مستحکمی در سینما دارد.

شهاب حسینی؛ 44 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: فعالیت سینمایی شهاب حسینی سال 1380 با فیلم «رخساره» امیر قویدل کلید خورد.

چند ساله بود؟ او در سن 28 سالگی وارد سینما شد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: اصغر فرهادی، کیانوش عیاری، تهمینه میلانی، احمد امینی، پوران درخشنده، هومن سیدی، علیرضا رییسیان. بیشترین همکاری اش با اصغر فرهادی بوده و در سه فیلم این کارگردان بازی کرده است.

مهمترین موقعیت ها: حسینی جایزه مهم کن را برای «فروشنده» گرفته و جایزه از جشنواره فجر و جشن خانه سینما به دست آورده است.

موقعیت بازیگری: حسینی آرام آرام رشد کرد که نمود ابتدایی اش را می توان در «واکنش پنجم»، «سوپراستار» و «درباره الی» دید. نکته جالب کارنامه حسینی تناسب نقش ها با سن اوست؛ در سال های اخیر نقش هایی پایین تر از سن واقعی خود بازی نکرده و از این منظر در تعریف جوان اول نمی گنجد. دلیل دیگر این اتفاق جنس خود فیلم هاست؛ حسینی طی 16 سال 46 فیلم بازی کرده که تنها 12 تای آن متعلق به سینمای بدنه است. او حالا مهم ترین بازیگر سینمای ما لقب دارد و خیلی از کارگردان ها علاقه مند به همکاری با او هستند.

محمدرضا گلزار؛ 40 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: سال 1379 محمدرضا گلزار به سینمای ایران معرفی شد با فیلم «سام و نرگس»

چند ساله بود؟ او اولین فیلمش را در 23 سالگی بازی کرد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: بهمن فرمان آرا، حمید نعمت الله، ایرج قادری، فریدون جیرانی، کیومرث پوراحمد، تهمینه میلانی، سیروس الوند، محمدحسین لطیفی. بیشترین همکاری گلزار با محمد بانکی، ایرج قادری و علی عطشانی بوده که دوبار در فیلم آنها بازی کرده است.

مهمترین موقعیت ها: گلزار چندی پیش جایزه ویژه هیات داوران جنش حافظ را به دست آورد.

موقعیت بازیگری: 17 سال از آغاز فعالیت سینمایی محمدرضا گلزار گذشته و هنوز فیلم های او گیشه دارند حتی اگر فیلم تجاری نباشد. گلزار همچنان نقش جوان اول را بازی می کند و کارگردان ها برایش نقش جوان اول کنار می گذارند. خودش اما خیلی دوست ندارد در این دایره بماند و هر از گاهی از سایه جوان اول بودن خارج می شود. نمونه اش «خشکسالی و دروغ»، «دلم می خواد» و حتی «مادر قلب اتمی». با این حال کارگردان ها می دانند حالا حالاها می توان از این چهره برای جوان اول استفاده کرد و می دانند کسی نمی تواند جای او را در گیشه پر کند.

محمدرضا فروتن؛ 49 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: 1373 در فیلم «هدف» یک نقش برعهده داشت.

چند ساله بود؟ 26 سال داشت که در یک فیلم سینمایی بازی کرد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: رخشان بنی اعتماد، احمدرضا درویش، کیومرث پوراحمد، علی رضا داودنژاد، فریدون جیرانی و ابراهیم حاتمی کیا. فروتن در شش فیلم مسعود کیمیایی بازی کرده است.

مهمترین موقعیت ها: دو سیمرغ بلورین برای «قرمز» و «به آهستگی» به دست آورده و دو تندیس خانه سینما برای «قرمز» و «شب یلدا» گرفته است.

موقعیت بازیگری: 29 ساله بود که مسعود کیمیایی، او را به عنوان یکی از جوان های فیلم «مرسدس» انتخاب کرد. فروتن 16 سال جوان اول بود و جالب آنکه در 45 سالگی همچنان با پیشنهادهایی از این جنس مواجه می شد. فروتن با «مرسدس» کیمیایی رسما جوان اول شد و با «متروپل» او از این موقعیت بیرون آمد. نکته منفی کارنامه فروتن این که همزمان با بیرون رفتن از صف جوان اول های سینما، وزن کارنامه اش هم پایین آمده. یعنی فیلم هایی بازی می کند که کیفیت لازم را ندارند و کارگردان های شان نمی توانند استفاده ای بهینه از توانایی او بکنند. این عوامل از فروتن بازیگری ساخته که نقش هایش در سال های اخیر شبیه هم است.

امین حیایی؛ 47 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: «دو همسفر» ساخته اصغر هاشمی آغاز بازیگری حیایی است.

چند ساله بود؟ او اولین فیلمش را در 21 سالگی بازی کرد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: داریوش مهرجویی، فریدون جیرانی، داریوش فرهنگ، تهمینه میلانی، رسول صدر عاملی، رضا کاهانی، بهروز شعیبی و... بیشترین همکاری حیایی با سیروس الوند و کاظم راست گفتار رقم خورده که در چهار فیلم آنها حضور داشته است.

مهمترین موقعیت ها: حیایی برای «شب» سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را گرفته است.

موقعیت بازیگری: نقش هایش در روزهای ابتدایی شروع بازیگری کوتاه بود. اما به یکباره توی بورس قرار گرفت و سال ها جوان اول سینمای ایران بود. غالب فیلم هایش هم گیشه داشتند. در دهه نود سهم فیلم های خاص او بیشتر شد و همزمان با تغییر مسیر و افزایش سن عنوان جوان اول از حیایی برداشته شد. او هم چنان بازیگر پرکار سینمای ما است که در یک سال اخیر، فیلم های «شعله ور» حمید نعمت الله و «دارکوب» بهروز شعیبی را بازی کرده و به نظر میر سد اتفاق ویژه ای در کارنامه اش رقم بزنند. او «ما شما را دوست داریم خانم بابا» کاهانی را هم در نوبت اکران دارد. «دنده معکوس» پولاد کیمیایی تازه ترین فیلم اوست.

بهرام رادان؛ 38 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: سال 1379 با فیلم «شور عشق» وارد سینما شد.

چند ساله بود؟ اولین فیلم سینمایی اش را در سن 21 سالگی کرد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، واروژ کریم مسیحی، بهروز افخمی، محمدرضا بزرگ نیا، حمید نعمت الله. بیشترین همکاری رادان با مصطفی کیایی رقم خورده و در سه فیلم او بازی کرده است.

مهمترین موقعیت ها: در کارنامه رادان دو سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد دیده می شود: برای «شمعی در باد» و «سنتوری».

موقعیت بازیگری: اکران فیلم «زرد» تاکیدی است بر این نکته که بهرام رادان حالا حالاها قرار است جوان اول بماند. او در فیلم مصطفی تقی زاده نقش مرد جوانی را بازی می کند که از همسرش جدا شده و حالا رفتار، کارها و موقعیتش، رنگ و لعاب جوان اول دارد. تفاوت اصلی پختگی رادان در بازیگری است وگرنه سن نقش، در این فیلم، پایین تر از سن واقعی خود اوست. چهره رادان با اینکه غبار گذر عمر بر آن نشسته است، اما این امکان را به او می دهد تا بتواند همچنان نقش جوان اول فیلم ها را بازی کند. چه بسا هواداران این بازیگر او را در همین موقعیت می خواهند و او هم این موضوع را می داند، بنابراین فعلا رادان را باید از این منظر کم رقیب دید.

حامد بهداد؛ 44 سال

اولین فیلمی که بازی کرد: سال 1379 جوانی در فیلم «آخر بازی» دیده شد که انرژیک بازی می کرد و با حرارت حرف می زد؛ او حامد بهداد بود.

چند ساله بود؟ اولین فیلمش را در سن 27 سالگی بازی کرد.

مهمترین کارگردان های کارنامه: داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، حمید نعمت الله، رسول صدر عاملی، سامان مقدم، عبدالرضا کاهانی، همایون اسعدیان. پرفروش ترین فیلم بهداد «روز سوم» محمدحسین لطیفی است و بیشترین همکاری اش با رسول صدر عاملی در سه فیلم رقم خورده.

مهمترین موقعیت ها: 11 بار در جشنواره فجر و خانه سینما نامزد شده و تنها یک جایزه به دست آورده؛ سیمرغ نقش مکمل مرد برای فیلم «جرم».

موقعیت بازیگری: حامد بهداد هنوز در صف اول بازیگری سینماست. مدتی کوتاه سراغ نقش هایی رفت که در تعریف جوان اول نمی گنجند اما دوباره به مسیر قبل بازگشت. به طور مشخص تر باید بگوییم او در فاصله سال های 87 تا 92 نقش هایی بازی کرد که غالبا شخصیت هایی پخته و البته آرام بودند. «آرایش غلیظ» بار دیگر حامد بهداد را به صف جوان اول ها بازگرداند. حالا او در 44 سالگی نقش جوان دلباخته «نیمه شب اتفاق افتاد» را بازی می کرند./هفت صبح