فرهیختگان- زهرا جعفری: دستم می‌رود روی کتاب و برش می‌دارم، روی برچسب قیمت برچسب دیگری چسبانده شده و روی آن نوشته شده بود 35 هزار تومان. کتاب بعدی را برمی‌دارم و آن هم همین‌طور، با برچسب قیمت جدید 40 هزار تومانی روی پیشخوان قرار گرفته است.

رو به متصدی کتابفروشی می‌کنم و می‌پرسم: «چرا قیمت جدید روی کتاب‌ها خورده است؟ این اتفاقی که افتاده، قانونی است؟» پسرک رو به همکارش می‌خندد و می‌گوید: «همه چیز گران شده است. آن‌وقت به کتاب که می‌رسد، همه می‌گویند چرا گران شده. قیمت جدید کاغذ را می‌دانید؟ آن‌قدر زیاد شده است که واقعا ناشران با بدبختی باید کتاب‌شان را چاپ کنند.» می‌گویم: «حرف شما درست اما این کار جدیدی است که من در این چند ساله ندیده‌ام که قیمت جدید با یک برچسب روی کتاب بیاید. خب ناشر می‌تواند در چاپ‌های بعدی کتاب را گران کند، نه اینکه روی چاپ قبلی برچسب چسبانده شود.» پسرک یکی از کتاب‌ها را برمی‌دارد و می‌گوید: «با قیمت قبلی حدود 15 هزار تومان اختلاف دارد و واقعا هم آن‌قدر زیاد نیست که شما می‌گویید. اگر به نسبت بقیه محصولات نگاه کنید متوجه می‌شوید که کتاب آن‌قدر هم گران نشده است.»

کتاب‌ها را دوباره در قفسه می‌گذارم و از کتابفروشی خارج می‌شوم.قیمت کاغذ در این چند ماهه اول سال بسیار نوسان داشته است، اما این نوسان فقط رو به صعود بوده است و همین باعث شده تا ناشران برای چاپ کتاب‌هایشان دچار مشکل بشوند. نکته دیگر برای درج برچسب روی کتاب که گاهی استفاده می‌شد این مساله بود که ناشر برای کتاب‌های چاپ قدیم که دیگر چاپ نمی‌شدند، برچسب جدیدی روی آن می‌چسباند و با قیمت جدید آن را به فروش می‌رساند، اما اینکه در طی یک ماه، یک کتاب دو بار قیمتش تغییر کند مساله جدیدی است.

حال کاغذ تحریر و روزنامه خوب نیست

ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی، رئیس انجمن تولیدکنندگان کاغذ و مقوا درباره گرانی‌های اخیر کاغذ روزنامه و تحریر می‌گوید: «قیمت کاغذ روزنامه از سال گذشته تا به امروز بیش از صددرصد افزایش داشته است. این روزها حال کاغذ تحریر و روزنامه خوب نیست. در بخش کاغذ روزنامه، اگر نگاهی به گذشته داشته باشیم، درمی‌یابیم که مقصر ما هستیم، چون امکان و فرصت به واردات داده نشد، حمایت از تولید داخلی صورت نگرفت.»

چاپ با نوسان قیمت کاغذ به نفع ناشر نیست

کتابفروشی بعدی دقیقا روبه‌روی دانشگاه تهران است. جایی که محل رفت‌وآمد دانشجویان است و آنان نیز برای خرید کتاب‌هایشان به این کتابفروشی‌ها مراجعه می‌کنند. کتابفروشی تقریبا شلوغ است. نگاهم به دو دختری می‌افتد که گوشه‌ای از کتابفروشی ایستاده‌اند و کتاب‌ها را نگاه می‌کنند و با هم حرف می‌زنند. نزدیک‌شان می‌شوم و می‌پرسم: «می‌خواهید کتاب بخرید؟» با هم بله‌ای می‌گویند و یکی از آنها در جوابم می‌گوید: «دلمان می‌خواهد اما واقعا گران شده است. برای خرید یکی از کتاب‌های درسی که لازم داریم و برای ترم آینده هم مورد استفاده قرار می‌گیرد الان باید مبلغی حدود 50 هزار تومان برای یک کتاب بدهیم. خب این برای ما مبلغ زیادی است.» حرفم با دخترها که تمام می‌شود به سمت متصدی کتابفروشی می‌روم و در مورد برچسب‌های جدید قیمت کتاب‌ها می‌پرسم که می‌گوید: «ما در کتابفروشی‌مان چنین مساله‌ای نداشتیم. اما خب همین همسایه‌های ما با این مساله رو‌به‌رو بودند و می‌دانم که روی جلد کتاب‌ها و روی قیمت قبلی برچسب جدید زده‌اند. البته تقصیر هم ندارند شاید ما هم مجبور شویم و روزی این کار را انجام بدهیم. واقعا نه برای کتابفروش و نه برای ناشر با این قیمت جدید کاغذ هیچ سودی ندارد که بخواهد با همان قیمت گذشته کار کند. شما در نظر بگیرید که این اتفاق مثل همان گرانی‌ مواد خوراکی است. چطور قیمت لبنیات در عرض یک شب آن‌قدر گران و چندین برابر می‌شود. » می‌پرسم: «در این چند سال که کتابفروشی داشته‌اید تا به حال با مساله‌ای مثل این نوع برچسب‌گذاری قیمت مواجه شده‌اید؟» او می‌گوید: «نه، حتی در آن گرانی شدید و بحران کاغذ سال‌های 91 و 92 برچسب روی قیمت کتاب نمی‌خورد. ناشر در چاپ‌های جدید، قیمت جدید کتاب را درج می‌کرد اما این نوع قیمت‌گذاری، نوع جدید است.»

درج برچسب تغییر قیمت غیرقانونی نیست

محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران درباره این مساله و برچسب‌های جدید قیمت روی کتاب‌ها به «مهر» گفته است: «درج برچسب تغییر قیمت به روی کتاب غیرقانونی نیست اما غیرمتعارف است. کتاب در زمره معدود کالاهایی است که قیمت آن در داخل محصول درج می‌شود و خدشه‌ناپذیر است.»

آرزویمان فروش کتاب با قیمت کم است

کتابفروشی بعدی، کتابفروشی‌ای است که بیشتر کتاب‌هایش در حوزه ادبیات است و کمی هم روانشناسی. با نگاهی به کتاب‌های جدید در قفسه کتاب‌های پرفروش‌شان می‌بینم که چند کتاب برچسب جدید قیمت دارند. همان موقع صدای متصدی کتابفروشی را می‌شنوم که با یکی از مشتری‌ها صحبت می‌کند و می‌گوید: «شما حق دارید. همین کتاب تا هفته پیش قیمتش 25 هزار تومان بود اما کتاب‌های جدیدی که به کتابفروشی آوردند برچسب‌های جدید داشت. ما هم از ناشر تبعیت می‌کنیم اما اگر به خودمان باشد دوست داریم کتاب را با کمترین قیمت به شما بدهیم.»

حرف‌هایش به دل می‌نشیند. بعد از اینکه صحبت‌هایش با مشتری تمام می‌شود سراغش می‌روم و توضیح می‌دهم که در این یک ساعت چه چیزهایی دیده‌ام و چه حرف‌هایی را شنیده‌ام. سرش را تکان می‌دهد و می‌گوید: «در این یک هفته واقعا نمی‌دانیم جواب مشتری‌های ثابت‌مان را چه بدهیم؟ ناشر هم مقصر نیست، ما هم مقصر نیستیم. کاغذ چند برابر شده و این برای ناشر سخت است که با قیمت قبل کتاب را به دست مخاطب برساند. تازه فقط قیمت کاغذ نیست، چاپخانه، لیتوگرافی و هزاران مساله دیگر که برای چاپ کتاب لازم است گران شده اما خب باید مسئولان فکر دیگری برای این موضوع بکنند. اینکه بنشینیم و بگوییم همین است و همه چیز گران شده است کار درستی نیست. من دوستان ناشر زیادی هم دارم که با وجود این گرانی‌ها باز هم قیمت کتاب‌هایشان را تغییر نداده‌اند و با همان قیمت قبل کتاب را به مخاطب می‌رسانند. اما این نکته که کسی که مسئولیت دارد، کاری نکند توجیه پذیر نیست.»

مطمئنا اینکه بنشینیم پشت میزهای‌مان و فقط بگوییم الان چاره کار نخریدن است، کار درستی هم نیست. بالاخره دانشجو یا یک خوره کتاب، به کتاب نیاز دارد که به سراغش می‌رود، پس نخریدن کتاب چاره کار نیست.