«زادبوم» که توسط ابوالحسن داودی ساخته شده است این روزها در حالی راهی پرده سینماها شده که جنجال‌های بسیاری پیش از آغاز اکران این فیلم در ارتباط با آن شکل گرفت. جنجال‌هایی که باعث شد زادبوم شش سال توقیف باشد و حالا هم پس از آغاز اکران خود به دلایلی از نمایش در سینماهای حوزه هنری محروم شود.

اما مشکل این فیلم از کجاست و چرا زادبوم این همه حاشیه آفرین شد؟ به نظرم می‌رسد پاسخ این سوال را بتوان در چند نکته داد:

۱. فیلم سینمایی «زادبوم» در سال ۸۷ و با سرمایه‌گذاری حوزه هنری ساخته شد. این فیلم که از جمله محصولات مدیریت قبلی حوزه هنری محسوب می‌شد پس از تغییر و تحولاتی که در سازمان سینمایی حوزه صورت گرفت به واسطه موضوع فیلم توسط سرمایه‌گذار اصلی اثر یعنی حوزه هنری توقیف شد و مسئولین این سازمان اعلام کردند که قصد اکران عمومی این اثر را ندارند.

۲. داستان این فیلم درواقع چند روایت موازی از اتفاقاتی است که برای اعضای یک خانواده پیش می‌آید و در نهایت تلاقی این داستان‌ها موجب کنارهم قرار گرفتن اعضای این خانواده به عنوان شخصیت‌های اصلی اثر است. پدر خانواده یک سیاستمدار مغلوب و تقریبا دیکتاتور است که دخترش را برای یک ضدوبند سیاسی به عقد پسر یک فرد بانفوذ درآورده است و با سایر اعضای خانواده‌اش یعنی همسر و پسرش نیز رفتاری زورگویانه دارد؛ رفتاری که در نهایت با شکست او در عرصه سیاسی دستخوش تغییر می‌شود.

۳. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این فیلم که باعث ایجاد حواشی بسیاری برای اثر شد؛ شخصیتی با بازی عزت‌الله انتظامی است که به عنوان پدر این مرد سیاستمدار معرفی می‌شود. پدر این مرد که یکی از افراد گارد شاهنشاهی بوده در اوج درگیری‌های زمان انقلاب از کشور فرار کرده است و حالا هم توسط پسرش که همین مرد سیاستمدار بوده، طرد شده است. چهره مظلوم ترسیم شده از این پیرمرد به عنوان کسی که زمانی یکی از افراد موثر در کشتار مردم انقلابی بوده، اصلی‌ترین حاشیه‌ای بود که دامن این فیلم را گرفت.

۴. تصویر مظلوم پیرمرد در کنار نشان دادن روحیه‌ای وطن‌دوستانه در او که حالا مجبور شده در سال‌های پیری دور از وطنش زندگی کند؛ بیشتر از آن که نمایش دهنده وضعیت مردی باشد که به خاطر خیانت به مردمش در این شرایط قرار گرفته است؛ نشان‌دهنده یک سرباز وظیفه‌شناس است که روزی اشتباه کرده و حالا باید عمری به خاطر نگاه منفی انقلابیون (از جمله پسرش) به او، دور از وطنش در غربت به سخت‌ترین و پست‌ترین کارها تن دهد.

۵. البته در کنار این، موضوع دیگری که وجود آن در فیلم مسئله‌ساز شد؛ برخوردهای صورت گرفته میان مرد سیاستمدار با گروهی از جوانان مخالف اوست. در یکی از سکانس‌های فیلم «زادبوم» چنین نمایش داده می‌شود که گروهی از جوانان بسیجی و حزب اللهی، به دفتر این شخصیت سیاسی هجوم می برند و گونه تصویرسازی شده که این جوانان، به جای در، از دیوار وارد محل مذکور می‌شوند و همزمان، شعار «حقیقت برو گمشو» را دائم تکرار می‌کنند!

۶. حواشی سیاسی زادبوم باعث شد این فیلم ۹ سال به وسیله سرمایه‌گذار خود توقیف شود و در طی این سال‌ها کشمکش‌های بسیاری میان ابوالحسن داوودی کارگردان آن و مدیران حوزه هنری برای اکران این اثر دربگیرد. کشمکش‌هایی که در نهایت با خرید سهم حوزه هنری از این فیلم توسط داوودی به اتمام رسید تا فیلم داوودی پس از ۹ سال راهی اکران عمومی شود.

۷. هرچند که مدیران حوزه هنری سهم خود را از این فیلم به داوودی واگذار کردند ولی مخالفت آن‌ها با محتوای این اثر و نمایش عمومی آن باعث شد تا در نهایت زادبوم از اکران در سینماهای حوزه هنری محروم شود تا نام آن به عنوان یکی از فیلم‌های تحریمی حوزه هنری در سال جاری به ثبت برسد.

۸. فارغ از بحث‌های محتوایی زادبوم در عرصه تکنیکی و فنی نیز حرف چندانی برای گفتن ندارد. فیلمنامه این اثر پُر است از شخصیت‌های بی‌خاصیتی که تاثیری در روند قصه ندارند و اساسا مشخص نیست هدف از حضور آن‌ها در قصه و تعریف خرده داستان‌هایی پیرامون آن‌ها چه بوده است که بخش زیادی از زمان فیلم به آن‌ها و قصه‌ای که پیرامونشان وجود دارد؛ اختصاص پیدا کرده است.

۹. برای نمونه شخصیتی که استاد انتظامی ایفاگر نقش آن است؛ پیرمردی است که در سال‌های قبل از انقلاب از ایران فرار کرده ولی هیچ تاثیری در پیشروی قصه ندارد و به نظر می‌رسد کارگردان صرفا او را برای بیان برخی از موضوعات سیاسی موردنظرش در دل قصه گنجانده و اصولا این شخصیت قرار نیست اثری در پیشروی قصه اصلی اثر داشته باشد.

۱۰. اصلی‌ترین ضعف زادبوم فیلمنامه آن است. فیلمنامه‌ ضعیفی که حضور پرتعداد بازیگران مطرحی همچون عزت‌الله انتظامی، مسعود رایگان، رویا تیموریان، بهرام رادان، پگاه آهنگرانی و مهدی سلوکی هم نتوانست این خلا را پر کند تا با وجود فهرستی از چهره‌ها و مانور تبلیغاتی گسترده بر توقیف ۹ ساله این اثر و تحریم آن توسط حوزه هنری باز هم نتواند به فروش قابل قبولی دست پیدا کند./ محمد یوسفی‌پور