علیرضا تابش به تازگی در گفت‌وگویی درباره برخی مسائل مربوط به بنیاد سینمایی فارابی از جمله شورای سیاست‌گذاری سینمای کودک که قائم مقام بنیاد متولی این حوزه است، طلب‌های مالی فارابی، تجدید ساختار این بنیاد، نحوه فعالیت صندوق اعتباری هنر در پرداخت وام‌ها و نیز برنامه‌های جشنواره فیلم فجر اظهار نظر کرده است.

سینمای ایران از ایده‌ال‌های فرهنگی‌اش فاصله دارد؟

به گزارش ایران انلاین، او در پاسخ به این سوال که آیا سینمای کشور از ایده آل‌های فرهنگی که مد نظر است فاصله دارد؟ گفت: این نکته پرسشی است که همه ما باید در حوزه کاری خود و از میزان رضایت مدیران و دست اندرکاران فرهنگی از حوزه‌ای که مشغول به کار هستند، بپرسیم. سینما دستاوردهای عظیمی در طی ۴ دهه اخیر و پس از انقلاب اسلامی برای کشور و مردم ما در عرصه‌های داخلی و خارجی داشته است؛ به طوری که طی این سال‌ها با هویت ملی ما عجین شده است، اما اگر بخواهیم این هنر صنعت را به درستی تحلیل کنیم می بینیم که در کنار توفیقاتش، کمبودها و نقایصی در روندهای اجرایی و در تعامل با بخش خصوصی وجود دارد، در توسعه بازارهای سینمایی در داخل و خارج و هم از بعد فرهنگی، کمبودهایی وجود دارد که با گفتگو با اهل فرهنگ و متخصصین این حوزه و پژوهش باید به دنبال رفع این کاستی‌ها و تبدیل آن‌ها به فرصت‌ها به وجه احسن باشیم.

تابش در خصوص بحث محتوایی در سینما و ضعف‌های آن نیز بیان کرد: حرف جدی ما در این دوره از مدیریت سینمای کشور و از شعارهای اساسی طرح جامع سینما که در سازمان سینمایی کشور تدوین شده است و همه موسسات سینمایی به دنبال تحقق این برنامه هستند، احیا و ایجاد نهضت تولید محتوا در بسترهای مختلف سینمایی - اعم از فیلم کوتاه، مستند، سینمای حرفه‌ای، انیمیشن، نمایش خانگی و شبکه‌های برخط و آنلاین- است که می‌توانند محتوای سینمایی را توزیع و نشر دهند و در دسترس مخاطبان قرار گیرد. در حوزه تامین محتوا برنامه‌هایی داریم که امیدوارم منجر به تولید آثار ارزشمندتری در سینما شود.

جریان اصلی سینما در بخش خصوصی است

تابش در پاسخ به اینکه آیا این را رد می‌کنید یا تایید که گفته شود این یک شکلی از سینمای دولتی است؟ بیان کرد: بستگی به افق برنامه‌های بنیاد و نوع تصمیماتی دارد که در این شوراها گرفته می‌شود. اگر تصمیمات فارابی صرفا مبتنی بر نظر یک فرد باشد، بله این نقد وارد است ؛ شما می‌دانید سینما یک هنر بین رشته‌ای است و متخصصانی از حوزه ادبیات، بین‌الملل، دین، روانشناسی، تاریخ، علوم اجتماعی و ... در شوراها به ما مشورت می دهند و اولویت‌های تولید فیلمنامه و تولید فیلم در ژانرهای مختلف مشخص می شود، نقد اشاره شده در مشورت با کارشناسان با تجربه و نخبگان عرصه فرهنگ و هنر مرتفع می‌شود، این را هم تاکید کنم که جریان اصلی تولید در سینما توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و  بیش از  ۷۰ درصد از تولیدات سینمایی ایران به سرمایه‌های بخش خصوصی متکی است.

سهم فارابی و حوزه هنری در تولید سینمای حرفه‌ای چقدر است؟

او افزود: آن بودجه‌ای هم که نهادهایی مثل فارابی و حوزه‌ هنری و یا سایر نهادهای فرهنگی در کشور به حمایت از تولید فیلم اختصاص می دهند، جمعا در جریانِ تولید سینمای حرفه‌ای بین ۲۵ تا ۳۰ درصد از میزان هزینه‌های سینمای حرفه ای است. در این دوره با چشم اندازی که ترسیم شده "حرفه‌ای مداری" اصل است و تولیدات سینما باید به سمتی برود که جذاب و متنوع باشد و مخاطب را به سینما بکشاند و استانداردهای سینمایی در آن رعایت شود.

مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی در پاسخ به صرف بودجه‌های تشکیل و برگزاری کارگروه‌ها در بخش تولید گفت: سوال من این است که این همه سال که با حمایت فارابی فیلم تولید شد، همین نقد و سوال در خصوص صرف بودجه پیش نیامده بود؟ به هرحال در سینما  طی سه چهار دهه گذشته بودجه‌هایی صرف تولید فیلم شده است. به گمان من در بحث تولید، پاشنه آشیل سینما می‌تواند توجه نکردن به مقوله پژوهش و گفتگوی جدی درباره عناصر فرهنگی در فیلمنامه باشد. اگر ما به توسعه فکری، نوآوری و خلاقیت در هنر قائل هستیم، باید پیش از تولید، در تقویت و پرورش فیلمنامه یک اثر سینمایی  وقت بگذاریم و هزینه کنیم و حتی از فیلمنامه نویسان دعوت کنیم که با آرامش و تامل بیشتری و صرف هزینه در حوزه پژوهش و فیلمنامه (اغلب فیلمنامه نویسان گلایه دارند که به این حوزه در سینمای کشور کمتر توجه می‌شود) به تقویت پایه‌های تولید فیلم کمک کنند، اگر به تولید محتوا و فیلمنامه در ژانرهای مختلف، اقتباس و تقویت متن توجه کنیم، به نظرم تولیدات سینما غنی تر شده و با پختگی بیشتر به سرانجام می رسد و نهایتا مخاطبان با رضایت بیشتری از سالن سینماها بیرون می آیند.

شیوه‌های حمایتی فارابی از تولید فیلم

او در بخشی دیگر از این گفت‌وگوی تلویزیونی در برنامه شبکه خبر در پاسخ به نحوه اعطای وام که برخی بنیاد سینمایی فارابی را متهم به بی عدالتی و تبعیض کرده اند یا فیلمنامه‌شان رد شده توضیح داد: اول اینکه طبق اساسنامه بنیاد، بنیاد سینمایی فارابی حامی و پشتیبان سینمای ملی کشورمان است. فارابی نهادی است که از بدو تاسیس و در ادوار مختلف تمام تلاشش این بوده جریان فیلمسازی در کشور را حمایت کند و در کنار پروژه‌های مطرح و مهم سینما نام و برند فارابی حضور داشته و دارد. شیوه‌های حمایتی طبق معمول و مرسوم سه شکل بوده، "اختصاص وام" یا "مشارکت در تولید" و شکل سوم "تامین تمام هزینه تولید یک فیلم توسط بنیاد". طی ۴-۵ سال گذشته بنیاد سینمایی فارابی در صددرصد بودجه یک فیلم را تامین نکرده و پروژه‌ای نداشته، آخرین پروژه فیلم «چ» شهید چمران بوده است.

تابش توضیح داد: در این دوره  فیلم‌ها به صورت مشارکتی حمایت شدند مثل "ویلایی ها"، "ماجرای نیمروز" و دهها فیلم دیگر که بنیاد سینمایی فارابی همت کرده و در تولید آن‌ها نقش داشته است، اینها فیلم‌هایی بوده که مشارکتی بوده و درصدی از سهم هزینه تولید آنها را بنیاد تامین کرده است. همچنین گرایش بنیاد در طی این سالها به پرداخت وام به پروژه‌های سینمایی بوده است. کارگروهی را برای رسیدگی به پرونده‌های مالی تهیه کنندگانی که وام از بنیاد می‌گیرند تشکیل داده‌ایم. اگر فیلمنامه‌ای تصویب شود و به مرحله اعطای وام یا مشارکت برسد، اولین کار در شورای تولید، رسیدگی به حساب مالی تهیه کننده فیلم در ادوار گذشته است.

طلب‌های فارابی از تهیه‌کنندگان سینما

او با بیان اینکه «میزان طلب های بنیاد از تهیه کنندگان متفاوت است»، ادامه داد: از سال ۶۳ تا امروز پرونده‌هایی وجود دارد. هیات امنای بنیاد، تعیین تکلیف بدهی‌های تهیه کنندگان را جزو تکالیف بنیاد قرار داده که تا پایان سال جاری باید این اقدام انجام شود. این فهرست تهیه شده و برخی از تهیه کنندگان  که فیلمشان در اکران موفق بوده می آیند و می‌توانند اقساط بدهی خود را بازپرداخت کنند و وام بنیاد را پس می‌دهند، اما در مواردی که توان بازپرداخت وام را نداشته اند، شیوه کار در سالهای گذشته این بوده که در تعامل با فیلمسازان برخی از حقوق فیلمها به جای بازپرداخت وام، تهاتر می‌شده است. یا بخشی از آن پول را تهیه کننده و فیلمساز به صندوق فارابی بر می گرداندند.

شیوه‌های حمایتی فارابی باید متحول شود

وی خاطرنشان کرد: حقیقتا این شیوه وام دادن، متناسب با شرایط اقتصادی سینمای امروز ایران نیست. ما در یک دوره گذار در سینمای کشور به سر می بریم. طی این سالها سینمای ما از آنالوگ به دیجیتال رسیده است، هم در روند تولید و نمایش پوست اندازی انجام شده، هم شیوه‌های حمایت و تامین مالی در سینمای ایران باید متحول شود.

او افزود: از طرفی سینمای ایران هنوز صنعتی نشده است و سینما این رنج را می برد که نمی‌تواند حوزه‌های جدید تری را در بازار داخلی و خارجی تجربه کند. تلاش و همت سازمان سینمایی این بوده که یک ستاد اقتصادی را در بنیاد سینمایی فارابی تشکیل داده به منظور اینکه شیوه‌های نوین تامین مالی و سرمایه گذاری برای سینما را به عنوان فرصت های جدید ایجاد کنیم. تا حالا فرصت‌های قبلی بوده که تهیه کنندگان از آن استفاده می‌کردند. اما چون روندها در دنیا و ایران در حال تغییر است، و ما در یک دوران گذار هستیم، ناگزیر باید شیوه‌هایی که در جهان و کشورهایی که صاحب صنعت سینما هستند را تجربه کنیم، ضعفها و قوت‌هایش را بررسی کنیم، و نهایتا متناسب با سیستم اقتصادی کشورمان بیاییم و تعریف مجددی از حمایت و اختصاص وام داشته باشیم. خوشبختانه در ستاد اقتصادی سینما برخی از این روندها مطرح و پیگیری شده است.

جزئیاتی از ستاد اقتصادی فارابی و انتقادها به صندوق اعتباری هنر

تابش همچنین درباره اعضای ستاد اقتصادی گفت: اعضای این ستاد شامل رییس سازمان سینمایی، مدیرعامل صندوق اعتباری هنر، معاون توسعه مدیریت سازمان سینمایی، مدیرعامل موسسه رسانه‌های تصویری و مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی هستند و برخی از کارشناسان مالی و حوزه بورس، بیمه و بانک به صورت موردی دعوت می‌شوند و ما با توجه به هر موضوعی با آنها مشورت و گفتگو می‌کنیم. این ستاد یک "زیر سیستم" هم دارد که دائما ادبیات و اخبار و تحولات مربوط به این حوزه را رصد می‌کند و به اطلاع اعضا می رساند. موضوع اقتصاد سینما، در سازمان سینمایی به یک موضوع جدی تبدیل شده است. امیدوارم با تغییراتی که هم در شیوه اعطای وام انجام شده و هم با راه اندازی صندوق سرمایه گذاری فیلم، فرصتهای جدیدی برای سینمای کشور خلق شود و مردم هم بتوانند برای تولید فیلم مشارکت بیشتری در کنار بخش خصوصی داشته باشند.

مدیرعامل فارابی در بخشی دیگر در پاسخ به این سوال که "درباره مراجعه تهیه‌کنندگان به صندوق اعتباری هنر بعد از معرفی فارابی، برای دریافت وام، برخی این نقد را وارد کردند که تهیه‌کنندگان حاضر نمی‌شوند بروند آنجا چون بازپرداخت  ۴ درصد است و بانکی که عامل  است برای بازپرداخت وام تضمین سنگینی مثل سند ملکی می‌خواهد و تهیه کننده حاضر نیست که درگیر پرونده قضایی بشود" گفت: تولید حرفه ای در سینما به هر حال لوازم خودش را دارد و به نظرم در حال حاضر برخی استانداردها و شفافیت‎ها در سینما به خوبی رعایت نمی‌شود.  حمایت‌هایی در سطح مدیریت‌های سینمایی همواره از بدنه سینمای کشور  انجام می‌شود، در سازمان سینمایی، بنیاد سینمایی فارابی و سایر نهادهای دیگر سینمایی این حمایت‎ها انجام می‌شود. این نوع تخصیص وام اتفاقا یک فرصت جدید برای سینما است البته همه تهیه کنندگان که مجبور نیستند این وام را بگیرند.

وی ادامه داد: آنهایی که واقعا نیاز به این وام دارند مراجعه می‌کنند. پرونده‌هایی که در بنیاد سینمایی فارابی رسیدگی شده بلافاصله به صندوق اعتباری هنر ارجاع می‌شوند. هنرمندان به جای اینکه در بانک عامل تشکیل پرونده بدهند، تسهیلاتی فراهم شده تا به صندوق اعتباری هنر مراجعه کنند و به شعبه بانک مرجعه نداشته باشند، ضمنا شرایط دریافت تسهیلات آسان تر شده،با گفتگو و حسن نیت و تعاملی که ما داشتیم و توضیح دادیم که ظرفیت‌های سینما چیست، آنها با ما همکاری کردند، اگر بانک عامل ۱۰ تا شرایط برای رسیدگی به پرونده داشته باشد آن گزینه‌ها را رساندیم به چهار گزینه‌ای که باید یک تهیه کننده آن شرایط را داشته باشد و مدارک را تکمیل کند و تحویل دهد. به محض اینکه مدارک تکمیل شد وام را ظرف یک هفته دریافت میکند. وامهایی که بنیاد قبلا به  تهیه کنندگان می‌داد متناسب با درصد پیشرفت تولید پرداخت می‌شد، یعنی اگر فردی قرار بود از بنیاد ۳۰۰ میلیون تومان  بگیرد این ۳۰۰ میلیون تومان را از بدو پیش تولید پروژه دریافت نمی‌کرد. الان این فرصت ایجاد شده که وام که رقمش بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان است را یک جا دریافت کنند، این وام برای پروژه‌های کم هزینه طراحی شده و تهیه کنندگان خودشان می دانند که این یک فرصت است.

او تاکید کرد: سینمای ایران مشکلاتی دارد که یک شبه نمی‌توان آنها را برطرف کرد یا برای رفع آنها یک شبه راه حل هایی پیدا کرد. این نوع اعطای وام فرصتی است که در این دوره ایجاد شده و تهیه کنندگانی که تاکنون به صندوق اعتباری هنر مراجعه کردند و توانایی تامین وثایق را داشتند و همین وام به آنها پرداخت شد.

پرداخت وام در فارابی نظام‌مندتر می‌شود

تابش در پاسخ به این سوال که آیا این نقد وارد است که بنیاد فارابی بدین ترتیب دارد همان حمایت‌های مالی خودش را کم می‌کند یا مشکلاتی که به دلیل پرداخت وام در این چند ساله داشته است را حل و فصل می‌کند که خودش را دیگر درگیر این مسائل نکند؟ توضیح داد: پرداخت وام در بنیاد نظام مند بوده است اما الان بنا داریم آنرا نظام‌مندتر کنیم. این شیوه پرداخت وام، سینما را به سوی شفافیت و کار استاندارد در اعطای تسهیلات می برد. ما به عنوان یک نهاد سینمایی باید پاسخگو باشیم. حسابرس می آید. حسابرسی می‌کند و خود تهیه کنندگانی که از بنیاد طی این سالها خدمات را دریافت کردند این را اذعان دارند و می‌دانند که بنیاد سینمایی فارابی باید به روال قانونی خودش این کار را ضابطه مند انجام دهد.

او گفت: اینگونه نیست که بنیاد بیاید صرفا برای یکسری پروژه‌های سینمایی هزینه کند و آنها موفق  به بازپرداخت وام نشوند و این مسیر مغایر چرخه طبیعی سینما است. وام باید برگردد و برای تولید دیگر آثار سینمایی در بنیاد سرمایه‌گذاری شود. سینما یک جریان رو به جلو و زاینده است، حدود ۴-۵ سال گذشته نسل جدید فیلمساز، بین ۹۰ تا ۱۰۰ کارگردان فیلم اولی  وارد سینما شده اند. این‌ها نیاز به سرمایه و حمایت دارند و باید در بازار کار حمایت شوند. درست است که سیاست بنیاد حمایت از فیلم اولی ها و فیلم دومی ها است، ولی به طور کلی هدف ما از اینکار نظم و شفافیت بیشتر در اعطای تسهیلات بوده و فراموش نکنیم که ما یک فرصت جدید را برای تامین سرمایه در سینما خلق کردیم. اگر فارابی یک مبلغی را قرار بوده وام بدهد، معادل همان مبلغ را صندوق اعتباری هنر تامین می‌کند و معادل همان مبلغ را بانک کارگزار تامین میکند. برای مثال اگر یک میلیارد تومان فارابی گذاشته برای تعدادی مشخص وام، آن یک میلیارد تومان شده ۳ میلیارد تومان. یعنی ما توانستیم مشارکت نهادهای مالی دیگر را برای اعطای وام تامین کنیم و به هر حال خود این روند نوید دهنده این است که نهادهای مالی و اعتباری دیگری هم به سینما اعتماد می‌کنند و  در یک هم افزایی، فرصتهای جدید برای حمایت از سینما فراهم می شود.

طلب فارابی رقم هنگفتی است

تابش درباره میزان طلب بنیاد فارابی از تهیه کنندگان نیز گفت: سال به سال این طلب‌ها متفاوت است. فارابی یک نهاد سی و چند ساله است و این تکلیفی است که هیات امنا به بنیاد واگذار کرده و همکاران من هم این کارگروه را تشکیل دادند و ما سال به سال  تدوین و استخراج کردیم. طلب فارابی رقم هنگفتی است که تعیین تکلیف می شود. به هر حال ما باید راه برون رفت از این وضع شیوه‌ای پیدا می کردیم. آنچه که ما در دوره جدید تجربه میکنیم این است که سینما در دنیا متحول شده، نهادهای حامی سینما هم شیوه‌های حمایتی شان متحول شده. توان و تخصص بخش خصوصی هم در ایران و سایر کشورها متحول شده است. اگر روزی روزگاری بنیاد فارابی لنز و دوربین و سه پایه و... به اهالی سینما کرایه می‌داد، حال در این دوره  باید شیوه‌های جدید سرمایه گذاری در فیلم را در سینما طراحی و تدوین کند و به فناوری های نوین سینمایی توجه کند. چراکه در کنار تحولات تکتیکی و محتوایی، مخاطبان سینما هم تغییر کرده اند و نسل جدیدی با نیاز و ذائقه ای دیگر مطالبات و نیازهای خود را دارد، همه این کارها و پیش بینی ها، ضرورت هایی است که در کنار مرجعیت فکری و فرهنگی که وظیفه بنیاد است، باید انجام شود.

تجدید ساختار در بنیاد سینمایی فارابی

مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی درباره تجدید ساختار بنیاد سینمایی فارابی هم اظهار کرد: غرض از کوچک سازی بنیاد سینمایی فارابی، همان متناسب سازی ماموریتهای جدید بنیاد سینمایی فارابی با ساختار بنیاد سینمایی فارابی است که در همین چند حوزه فرهنگی، بین الملل و اقتصادی و فناوری سینما است. در ساختار بنیاد طی ادوار گذشته معاونت پشتیبانی تولید فیلم وجود داشت، از سال ۹۴ با توجه به اقتضائات روز و بررسی های کارشناسی، برون سپاری تجهیزات در این معاونت انجام شد. بر اساس مصوبه هیات امنای بنیاد، در سال جاری این معاونت منحل می‌شود و به جای آن یکی دو مدیریت دیگر در ساختار بنیاد جایگزین می‌شود. "مدیریت تامین منابع و سرمایه گذاری" و "مدیریت حمایت از فناوری های نوین سینمایی" که یکی از نیازهای روز سینمای ایران است .

او افزود: دنیا به سرعت دارد در این زمینه رشد می کند و نهادی مثل فارابی با همفکری و مشارکت فعالان بخش خصوصی و معاونت فناوری سازمان سینمایی برنامه ای را تدوین می کند برای توجه جدی تر به ارتقای دانش و تکنیک جلوه‌های ویژه و سایر فناوری های نوین سینمایی که سینمای ایران همراه با سینمای دنیا حرکت کند و از قافله تکنیک و محتوا عقب نماند.

تابش در فارابی می‌ماند؟

تابش درباره شایعاتی درباره تداوم حضورش در بنیاد سینمایی فارابی گفت: عده ای در کانالهای تلگرامی و شبکه‌های اجتماعی به شایعاتی می پردازند و حواشی را که مسائل اساسی سینما نیست مطرح می کنند، حضور و مسئولیت من در بنیاد سینمایی فارابی یک مسئله مدیریتی است اما همچنان در بنیاد فارابی هستم و این برنامه‌ها را به سرانجام می رسانم .

او اضافه کرد: در سازمان سینمایی طرح جامع سینما به تصویب رسیده و رئیس سازمان سینمایی به عنوان رئیس هیات امنا بنیاد و اعضای هیات امنا تدوین طرح و برنامه سال ۹۷ را به هیات عامل بنیاد تکلیف کردند که انجام می شود. کارگروه تدوین طرح و برنامه ۹۷ را با حضور معاونت توسعه مدیریت سازمان سینمایی و معاونان بنیادفارابی تشکیل دادیم. سیاست‌ها و رویکردهای بنیاد  تا ۱۴۰۰  را نیز در دست تدوین داریم. سینمای ما نیازمند یک تغییر و تحول و برنامه پایدار است سایر موسسات سینمایی نیز باید برنامه ریزی عملیاتی خود را برای اخذ حمایتها ارائه کنند.