یادداشتی بر فیلم «قهرمان»ساختۀ اصغر فرهادی
یادداشتی بر فیلم «قهرمان» جدیدترین ساختۀ اصغر فرهادی
هم نشینیِ نادر و سیمین با فروشنده!
جمشید خاوری
1
«قهرمان» جدیدترین فیلم اصغر فرهادی که هم اکنون روی پرده سینماهاست و به عنوان نماینده ایران به اکادمی اسکار هم معرفی شده داستان مردی به نام رحیم است که به علت بدهی به زندان افتاده و در روزی که به مرخصی می آید مطلع می شود نامزدش یک کیف حاوی 17 سکه طلا در خیابان پیدا کرده و او می تواند با فروش سکه ها بخشی از بدهی اش را پرداخته و از زندان آزاد شود اما وجدانش اجازه نمی دهد و طی ماجراهایی کیف را به صاحبش بر می گرداند و این کار پیامدهایی به دنبال دارد که زندگی رحیم را تحت الشعاع قرار می دهد...
2
در فیلمنامه نویسی، ابهام و سردرگمی دو عنصر متفاوت هستند. ابهام یا عدم قطعیت می تواند تماشاگر را به فکر وادارد و او را درگیرِ تفسیرِ رخدادهای فیلم کند. مثل تمام فیلمهایی که «پایان باز» دارند. اما سردرگمی همان طور که از اسمش پیداست مانع از درک صحیح مخاطب می شود. اینکه یک فیلمنامه نویس، در پایان فیلم، سوالات زیادی را به اسمِ ابهام یا پایان باز، بی جواب بگذارد نشانه ضعف اوست. اما آیا این گزینه درباره اصغر فرهادی –که کلی جایزۀ فیلمنامه نویسی گرفته- هم صدق می کند؟
مرور آثار این فیلمساز نشان می دهد که فرهادی به وفور از عنصر "ابهام" استفاده کرده و با مخفی کردن عامدانۀ یک سری اطلاعاتِ مربوط به هر داستان، توانسته مخاطب را تا پایان همراه کند. اما بعضی جاها هم این ابهام به سمت سردرگمی متمایل شده و سوالاتی در ذهن مخاطب ایجاد کرده که تا پایان فیلم بی جواب مانده است. به عنوان مثال در همین فیلم «قهرمان» هویت و مشخصات خانمی که کیف گمشده را پس می گیرد مشخص نیست. یا ابهامات دیگری مثل این که در فرمانداری یک کارت شناسایی معمولی از زن درخواست نمی شود. این که گذشتۀ اختلافِ رحیم و بهرام واکاوی نمی شود. این که قهرمان داستان، منطقی ترین راه یعنی تحویل کیف به پلیس را انتخاب نمی کند ... یا مثل ابهامی که در فیلم "فروشنده" وجود داشت که آیا پیرمرد با ترانه علیدوستی رابطه برقرار کرده یا نه؛ یا تصمیمی که ترمه در "جدایی نادر از سیمین" گرفت و از تماشاگران پنهان ماند.
3
از مولفه های مورد علاقۀ فرهادی، «قهرمان» دروغ، پنهان کاری و قضاوت را دارد. رحیم از روی ناچاری دروغ می گوید و در ادامه مجبور می شود دروغ بگوید یا حقایقی را پنهان کند. به یاد بیاورید آنجا که به دامادشان می گوید من دروغ نگفتم و جواب می شنود که «دروغ نگفتی، ولی راستش را هم نگفتی!»
انگار همه چیز از یک دروغِ کوچک شروع می شود و وقتی قهرمان مجبور می شود دروغ های دیگری هم بگوید بحرانی بزرگ به وجود می آید. مثل دروغ هایی که سپیده در «درباره الی» گفت. اینجا هم رحیم از روی ناچاری و به درخواست مسئول فرهنگی زندان مجبور می شود به دروغ بگوید که کیف را خودش پیدا کرده اما ....
4
در مورد کارگردانی فرهادی، به نظرم جای بحثی وجود ندارد. دکوپاژ، میزانسن، حرکات دوربین و علی الخصوص هدایت بازیگران در حد استاندارد و حرفه ای است. در مهارت او همین بس که چکیده ای از کل فیلم را در سکانس افتتاحیه به تصویر کشیده. به این صورت که رحیم از پله های زیادی که با داربست محصور شده، به سختی بالا می رود و تا به آنجا رسید سریع باید به پایین برگردد. وضعیتِ صعود و سقوط شخصیت رحیم در طول فیلم نیز به همین کوتاهی است: او مورد تکریم قرار می گیرد و مشهور می شود، اما خیلی زود از آن بالا، پایین کشیده می شود.
نحوه فیلمبرداری و چیدمان سکانس پایانی فیلم هم درخشان است. جایی که رحیم وارد زندان می شود و همزمان یک پیرمرد در حال آزاد شدن است. در حالیکه ما به همراه رحیم داخل زندان هستیم و خروج پیرمرد را از دری که به روشنایی باز می شود و اطرافش را سیاهی گرفته نظاره می کنیم!
5
فرهادی در جدیدترین فیلمش دست روی موضوعی به غایت حساس گذاشته که همان رسانه و فضای مجازی است. چیزی که جامعه امروز ایران به شدت گرفتار آن است و کارکردهای خوب و بدش هر روز به گونه ای متفاوت جلوه گر می شود. مورد قضاوت قرار گرفتن در افکار عمومی، در روزگاری که شبکه های اجتماعی به بخش جدایی ناپذیر زندگی ما تبدیل شده اند و می توانند یک شبه از مردی معمولی، یک قهرمان ساخته و بعد نابودش کنند.
6
فیلم برخلاف آثار اخیر فرهادی، کنایه های سیاسی-اجتماعی زیادی دارد که بازیگران در قالب دیالوگ بیان می کنند. مثل این دیالوگ بهرام (تنابنده) که هر تماشاگری را به تفکر وا می دارد: «آخه کجای دنیا به کارهای خلافی که یک آدم انجام نداده جایزه میدن؟» یا این دیالوگ راننده تاکسی خطاب به مسئول گزینش فرمانداری: «حیف این مملکت که افتاده دست شماها» یا دیالوگ یک زندانی خطاب به رحیم وقتی می شنود او در مصاحبه اش از مسئولین زندان تشکر کرده است :« مردی به اینه که بهشون بگی دو هفته پیش عباس شکوری بعد شش سال حبس خودشو تو دستشویی زندان کشت»
7
تماشاگرانی که «قهرمان» را دیده اند این روزها در فضای مجازی روی یک موضوع خیلی بحث می کنند. اینکه رحیم، زرنگ است؟ ساده دل است؟ یا آدم ساده ای است که می خواست زرنگی کند اما نتوانست!
با این حال، رحیم با تمام ضعف هایی که دارد یک «شخصیت» سمپاتیک است. شاید تا نیمه های فیلم، تماشاگر به دلیل سادگی رحیم با او همدلی کند اما در نیمه دوم، او تصمیماتی می گیرد که ابعاد دیگری از شخصیتش آشکار می شود. یکی آنجا که به مسئول فرهنگی زندان اجازه نمی دهد برای جلب ترحم مردم از لکنت زبان فرزندش سوءاستفاده کند و دیگری جایی که برخلاف نظر فرخنده (معشوقه اش) تصمیم می گیرد کیف را به صاحبش برگرداند.
فارغ از تمام فراز و فرودهایی که این قصه دارد، بعد از دیدن فیلم داشتم به این فکر می کردم که ای کاش وضعیت طوری می شد که هر مردی در زندگی اش یکی مثل «فرخنده» داشته باشد. دختری که همه جوره و تحت هر شرایطی پای عشقش می ایستد!
8
به نظرم همچنان «درباره الی» بهترین فیلم اصغر فرهادی است و «قهرمان» جایگاهش هم ردیفِ آثاری مثل «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» است.
- مطالب مرتبط
- برادران لیلا که بودند و چه کردند؟
- نگاهی به دو فیلم جنجالی که بر اساس زندگی قاتل زنان خیابانی ساخته شده اند
- یادداشتی درباره فیلم "چپ راست"
- گفت و گو با میثم کزازی کارگردان فیلمِ «شین»
- برنامه ای موفق و برنامه ای ناموفق!
- برنامه ای موفق و برنامه ای ناموفق!
- برخورد مخاطب با گورکن، صِفر و صَدی است!
- «ماهچراغ» روی آنتن شبکه پنج سیما می رود
- در اکران آنلاین، انحصارها باید شکسته شود
- «نوشدارو» روی آنتن شبکه سلامت می رود
نظرات کاربران
- 20 فیلم جنجالی که نباید با همسر یا نامزدتان تماشا کنید! (قسمت1)/دختر خوب و دختر گمشده!
- تازه ترین آمار فروش فیلمهای سینمایی
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- عکس/ دیدار محسن چاوشی با خوانندۀ خارجنشین!
- خواننده های نسل جدید با کدام آهنگ ها معروف شدند؟
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- نگاهی به چند اثر حاضر در جشنواره فیلم فجر
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- زیباترین بازیگران زن ایرانی در رتبه بندی جهانی
- سرنوشتِ دکورهای میلیاردی سریال «مختارنامه»/ به فیلمبرداران «عروسی» اجاره داده می شود!
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- عکس: مراسم تشییع پیکر حبیب الله کاسه ساز
- پخش بیش از ۵۰ فیلم در تاسوعا و عاشورای حسینی
- ببینید: تیپ و استایلِ دهه هفتادی های سینما!
- کچلهای سینما، از جمشید آریا تا صفر کشکولی!
- کلیپی که حمید عسکری را ممنوع الفعالیت کرد!
- ببینید: انتقاد تند حامد بهداد از مسعود کیمیایی
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- کتاب ۵۷درصد گرانتر شد
- تخفیف ویژۀ کتابهای سینمایی در نمایشگاه کتاب
- 10 فیلمی که حتی مردان را هم به گریه میاندازد!
- عکسهای بدون حجاب بازیگر معروف ایرانی در کانادا
- فصل دوم سریال «نفس» امسال جلوی دوربین می رود
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- سه شعر دردسرساز که خوانندگان معروف خواندند
- یک واکنش به سحر قریشی و لیلا اوتادی/ چشم و ابروی زیبا در این شهر زیاد است!
- پوراحمد: با بُکن نَکنهای صداوسیما کنار نمیآیم!
- یادداشتی درباره فیلم "چپ راست"
- کمدین های شکستخورده ی 98 سینمای ایران
- آیا سایت های فروش بلیت، تماشاگران را فریب می دهند؟
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- «نما به نما» جایگزین مسابقه «۳۰۰ ثانیه» می شود
- زمان پخش فصل جدید «بچه مهندس» مشخص شد
- سه نمایش جدید در تماشاخانه های پایتخت
- بازیگرانی که در تلویزیون «عروس» شدند!
- ناگفتههای «سیما بینا» در آستانه ی 75 سالگی
- ببینید: تمسخرسریالهای نمایش خانگی در تلویزیون!
- آنچه دربارۀ فیلمهای جشنواره فجر 39 نمی دانستید!
- سرنوشت عجیب کوچولوهای بازیگری که محو شدند
- «کچلیک»؛ اسپانسر عجیب کنسرت «گلزار»!
- آهنگ «جان دار» ازمحمدرضا علیمردانی و امین بانی
- پشت پرده شایعۀ دوستی ستارههای سینما و فوتبال/ از ترلان پروانه تا مهدی طارمی!
- نمایشی که برای زیر پانزده ساله ها ممنوع است!
- تهیه کنندۀ یک فیلم توقیفی: اگر مجوز فیلممان را بدهند؛ کل سودمان را برای بخاری مدارس می دهیم!
- چالش کلاهگیس برای بازیگران زن در تلویزیون!
- ده فیلم مناسب برای درون گراها و انزوا طلبان!
- ازدواج مجری صدا و سیما با خانم بازیگر +عکس ها
- نقد کوتاهی بر فیلم لتیان/، دربارۀ اِلی و دربارۀ یاسی!
- هدیه تهرانی هَمــگـُناهِ مهتاب کرامتی شد!
- یادداشتی بر فیلم «قهرمان»ساختۀ اصغر فرهادی
- درماه آخرپاییز،چه نمایش هایی روی صحنه رفته اند؟
- «نوشدارو» روی آنتن شبکه سلامت می رود
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- تازه ترین آمار فروش فیلمهای سینمایی
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- عکس/ دیدار محسن چاوشی با خوانندۀ خارجنشین!
- خواننده های نسل جدید با کدام آهنگ ها معروف شدند؟
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- نگاهی به چند اثر حاضر در جشنواره فیلم فجر
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- زیباترین بازیگران زن ایرانی در رتبه بندی جهانی
- سرنوشتِ دکورهای میلیاردی سریال «مختارنامه»/ به فیلمبرداران «عروسی» اجاره داده می شود!
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- عکس: مراسم تشییع پیکر حبیب الله کاسه ساز
- پخش بیش از ۵۰ فیلم در تاسوعا و عاشورای حسینی
- ببینید: تیپ و استایلِ دهه هفتادی های سینما!
- کچلهای سینما، از جمشید آریا تا صفر کشکولی!
- کلیپی که حمید عسکری را ممنوع الفعالیت کرد!
- ببینید: انتقاد تند حامد بهداد از مسعود کیمیایی
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- کتاب ۵۷درصد گرانتر شد
- تخفیف ویژۀ کتابهای سینمایی در نمایشگاه کتاب
- 10 فیلمی که حتی مردان را هم به گریه میاندازد!
- عکسهای بدون حجاب بازیگر معروف ایرانی در کانادا
- فصل دوم سریال «نفس» امسال جلوی دوربین می رود
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- سه شعر دردسرساز که خوانندگان معروف خواندند
- یک واکنش به سحر قریشی و لیلا اوتادی/ چشم و ابروی زیبا در این شهر زیاد است!
- پوراحمد: با بُکن نَکنهای صداوسیما کنار نمیآیم!
- یادداشتی درباره فیلم "چپ راست"
- کمدین های شکستخورده ی 98 سینمای ایران
- آیا سایت های فروش بلیت، تماشاگران را فریب می دهند؟
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- «نما به نما» جایگزین مسابقه «۳۰۰ ثانیه» می شود
- زمان پخش فصل جدید «بچه مهندس» مشخص شد
- سه نمایش جدید در تماشاخانه های پایتخت
- بازیگرانی که در تلویزیون «عروس» شدند!
- ناگفتههای «سیما بینا» در آستانه ی 75 سالگی
- ببینید: تمسخرسریالهای نمایش خانگی در تلویزیون!
- آنچه دربارۀ فیلمهای جشنواره فجر 39 نمی دانستید!
- سرنوشت عجیب کوچولوهای بازیگری که محو شدند
- «کچلیک»؛ اسپانسر عجیب کنسرت «گلزار»!
- آهنگ «جان دار» ازمحمدرضا علیمردانی و امین بانی
- پشت پرده شایعۀ دوستی ستارههای سینما و فوتبال/ از ترلان پروانه تا مهدی طارمی!
- نمایشی که برای زیر پانزده ساله ها ممنوع است!
- تهیه کنندۀ یک فیلم توقیفی: اگر مجوز فیلممان را بدهند؛ کل سودمان را برای بخاری مدارس می دهیم!
- چالش کلاهگیس برای بازیگران زن در تلویزیون!
- ده فیلم مناسب برای درون گراها و انزوا طلبان!
- ازدواج مجری صدا و سیما با خانم بازیگر +عکس ها
- نقد کوتاهی بر فیلم لتیان/، دربارۀ اِلی و دربارۀ یاسی!
- هدیه تهرانی هَمــگـُناهِ مهتاب کرامتی شد!
- یادداشتی بر فیلم «قهرمان»ساختۀ اصغر فرهادی
- درماه آخرپاییز،چه نمایش هایی روی صحنه رفته اند؟
- «نوشدارو» روی آنتن شبکه سلامت می رود