بحث «شفافیت مالی» حالا فراتر از یک چالش ژورنالیستی تبدیل به یک مطالبه عمومی در جامعه سینمای ایران شده است؛ مطالبه‌ای که نه فقط مطبوعات و اصحاب رسانه که حالا سرپرست سازمان سینمایی هم با صراحت پیگیر آن شده است.

حسین انتظامی از زمان تصدی مسئولیت در سازمان سینمایی، تمرکز ویژه‌ای بر شعار «شفافیت» در همه ابعاد داشته و در همین راستا هم زیرمجموعه‌های این سازمان از بنیاد سینمایی فارابی گرفته تا مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در نوبت‌های مختلف گزارش ریز گردش مالی خود را در بازه‌های زمانی مختلف منتشر کرده‌اند.

واقعیت اما این است که «شفافیت» یک پروژه «صرفا» دولتی نیست و اگر یک سمت آن شفاف‌سازی درباره بودجه‌های حمایتی از پروژه‌های دولتی است، سمت دیگر آن سینماگران بهره‌مند از این حمایت‌ها و یا متکی بر حمایت‌های بخش خصوصی هستند.

سرپرست سازمان سینمایی چندی پیش در یک گفتگوی تلویزیونی در پاسخ به این سوال که «فکر می‌کنید اهالی سینما تن به این بدهند که قراردادهای بازیگران یا نحوه ورود سرمایه به پروژه‌های سینمایی را شفاف اعلام کنند؟» گفت: «این همت الان در خانه سینما وجود دارد. یعنی ما آمادگی داریم که به عنوان دستگاه حاکمیتی در این مسیر حرکت کنیم.» انتظامی که به درستی تأکید دارد «به مصلحت دولت نیست که در مسائل داخلی صنوف دخالت کند» معتقد است: «درباره مسائل مربوط به هزینه‌های سرمایه گذاری و تولید فیلم‌ها هم با سازوکارهایی که در خانه سینما قابل طراحی است می‌توان ابهامات را روشن کرد.»

حالا و پیش از به سرانجام رسیدن تلاش‌های خانه سینما برای بسترسازی صنفی تحقق شفافیت در سینمای ایران، خبرگزاری مهر  تهیه‌کنندگان فیلم‌های راه یافته به بخش سودای سیمرغ سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر را به «چالش شفافیت» فراخوانده است. چالشی که بنایش نه مچ‌گیری رسانه‌ای و افشاگری که پاسخ به این پرسش است که «فعالان سینمای ایران چقدر آمادگی برای شفافیت مالی دارند؟»

در این گزارش از تهیه‌کنندگان فیلم‌های بخش سودای سیمرغ سه پرسش مشترک زیر را پرسیده تا در صورت تمایل به آن پاسخ دهند:

۱- بودجه تولید فیلم‌تان چقدر بوده است؟

۲- سرمایه‌گذاران اصلی فیلم (حقیقی یا حقوقی) چه کسانی بوده‌اند؟

۳- در راستای شفافیت مالی موافق انتشار لیست دستمزد عوامل فیلم هستید؟

اکثر تهیه‌کنندگانی که در این گزارش با آن‌ها گفتگو شده است، نسبت به پرسش‌های مطرح شده استقبال کردند و موافق شفاف‌سازی در حوزه تامین بودجه و سرمایه‌گذاری فیلم خود بودند. در بخش انتشار لیست دستمزد عوامل هم تهیه‌کنندگان اعلام کردند که در صورت رضایت عوامل فیلم این کار را انجام می‌دهند. البته برخی از تهیه کنندگان این امر را یک مساله شخصی دانستند.

قبل از مرور پاسخ تهیه‌کنندگان به سوالات خبرگزاری ما ، توجه به این نکته ضروری است که فیلم‌های حاضر در این فهرست از منظر ژانر داستانی و شرایط تولید، حتما در یک سطح قرار ندارند و طبیعتا ارقام اعلام شده برای هر پروژه می‌بایست متناسب با همین شرایط قضاوت و ارزیابی شود.پاسخ تهیه‌کنندگان به سه سوال فوق را بدون هیچ دخل و تصرفی در ادامه می‌خوانید؛ قضاوت درباره «میزان آمادگی سینمای ایران برای شفافیت مالی» با شما.

ایده اصلی/ آزیتا موگویی

هزینه تولید: بودجه تولید این اثر سینمایی کمی بیش از چهار و نیم میلیارد تومان است. در برآورد اولیه با سرمایه گذاران مبنای محاسبه یورو، ۸ هزار تومان بود اما در زمان تولید، یورو به ۱۷ هزار تومان رسید اما به واسطه تجربه و البته همراهی همه گروه، قیمت تمام شده فیلم افزایش پیدا نکرد و بر اساس همان برآورد اولیه، فیلم به اتمام رسید.

سرمایه‌گذاران: مهدی کریمی تفرشی به‌عنوان رییس هیات مدیره صنایع غذایی گل ها، شرکت توسعه گردشگری شهر آیین که از شرکت‌های وابسته به بانک شهر هست، خودم به عنوان تهیه کننده و البته سازمان عمران کیش هم در برخی زمینه‌ها مثل اسکان از ما حمایت لجستیک کردند.

انتشار دستمزد عوامل: ضرورتی برای انجام این کار نمی‌بینم. من به عنوان یک آدم باسابقه و با تجربه در عرصه تولید، هم عرف سینما را می‌شناسم و هم تناسب دستمزد عوامل با مختصات یک پروژه. به نظرم این سوال را باید از کسانی بپرسید که دستمزدهای بی‌منطق پرداخت می‌کنند.

۲۳ نفر/ مجتبی فرآورده

بودجه تولید: حدود ۵ میلیارد تومان بودجه تولید این فیلم بود.

سرمایه‌گذاران: موسسه اوج به عنوان سرمایه گذار اصلی در این پروژه حضور دارد.

انتشار دستمزد عوامل: با شفافیت مالی صددرصد موافق هستم، اما کسانی که در این راه آدرس غلط می‌دهند و می‌گویند که باید از سینما شفافیت مالی شروع شود، به این جهت است که آن کسانی که باید حساب خود را تحویل دهند پشت سنگرها بمانند و کسی از آن‌ها سوال نپرسد. معتقدم زمانی باید شفافیت مالی در سینما صورت گیرد که بیش از ۵۰ نهاد و سازمانی که سالانه بالغ بر ۹ هزار میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور را به نام فرهنگ دریافت می‌کنند، بگویند که این بودجه را کجا هزینه می‌کنند. مگر عوامل یک فیلم تا چه اندازه دستمزد دریافت می‌کنند که نیاز به شفاف سازی مالی در این زمینه باشد. باز هم می‌گویم من با شفافیت مالی مشکلی ندارم اما زمانی که نهادهای دیگر نیز این کار را انجام دهند.

تیغ و ترمه/ علی قائم مقامی

بودجه تولید: بودجه تولید این فیلم یک میلیارد و هشتصد میلیون تومان برآورد شده است.

سرمایه‌گذاران: ۶۰ درصد از سرمایه این فیلم توسط خودم به عنوان تهیه کننده تامین شده است، ۳۰ درصد توسط کیومرث پوراحمد کارگردان فیلم، ۱۰ درصد نیز توسط یکی از دوستان کیومرث پوراحمد با نام امیر مورسلوند تامین شده است.

انتشار دستمزد عوامل: می‌توانم دستمزد عوامل این فیلم سینمایی را منتشر کنم، اما چنین کاری نمی‌کنم، چرا که مبلغ دستمزدها محرمانه است. شاید بازیگران و یا هرکدام از عوامل این پروژه به دلیل حضور کیومرث پوراحمد تصمیم گرفته باشند تا دستمزد کمتری دریافت کنند و اگر مبلغ دستمزد آنها منتشر شود، برای آثار بعدی دچار مشکل شوند.

متری شیش و نیم/ جمال ساداتیان

بودجه تولید: ۲ و نیم برابر یک فیلم معمولی بودجه تولید این فیلم سینمایی شده است. البته یک فیلم معمولی در کشور با مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان هزینه می‌شود.

سرمایه‌گذاران: مشترک بین من و آقای رنجکشان انجام شد که به صورت پنجاه پنجاه سرمایه گذاری کرده ایم.

انتشار دستمزد عوامل: تحت هیچ شرایطی دستمزد عوامل فیلم خود را منتشر نمی‌کنم. چرا که این روزها سینما آشفته است و هیچ قانونی بر آن حاکم نیست. در حال حاضر هر تهیه کننده سینمایی براساس شرایط خود عمل می‌کند و بهتر است در زمینه شفاف سازی مالی ورود پیدا نکند.

سال دوم دانشکده من/ مسعود ردایی

بودجه تولید: پاسخ نمی‌دهم. چرا که بودجه ساخت یک فیلم سینمایی با توجه به شرایط اقتصادی کاملا مشخص است.

سرمایه‌گذاران: ۷۵ درصد سرمایه توسط خودم تامین شد و ۲۵ درصد از سرمایه نیز رسول صدرعاملی کارگردان فیلم تامین کرده است.

انتشار دستمزد عوامل: اگر عوامل فیلم موافق باشند و توافق کتبی خود را اعلام کنند، بی شک لیست دستمزد همه عوامل را منتشر می‌کنم.

پالتو شتری/ مجید شیخ انصاری

بودجه تولید: بودجه تولید این فیلم کمتر از یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان است و می‌توان این اثر را یک پروژه لوباجت دانست.

سرمایه‌گذاران: سرمایه گذاری این فیلم کاملا توسط خودم به عنوان تهیه کننده بخش خصوصی تامین شده است. البته به طور طبیعی برای تولید هر پروژه سینمایی بنیاد فارابی وامی تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان در اختیار تهیه کننده می‌گذارد، که البته برای دریافت این وام فیلمساز یا تهیه‌کننده به بانک معرفی می‌شود و بانک نیز طبق قوانین عادی دریافت وام، وثیقه ملکی از سوی درخواست کننده وام دریافت می‌کند. در واقع می‌توان گفت که من به عنوان تهیه کننده از ۳۰۰ میلیون تومان وام بانکی که به واسطه بنیاد سینمایی فارابی در اختیار ما قرار گرفته است، استفاده کرده ام.

انتشار دستمزد عوامل: معتقدم دستمزد عوامل یک پروژه سینمایی یک امر شخصی و یکی از مسائل محرمانه در یک پروژه به شمار می‌رود. درست است که من با شفافیت مالی موافق هستم اما معتقدم انتشار آن در مطبوعات درست نیست. البته اگر طرفین قرارداد رضایت کامل نسبت به انتشار چنین لیستی داشته باشند، من نیز به عنوان تهیه کننده مشکلی با آن ندارم.

درخونگاه/ منصور سهراب‌پور

بودجه تولید: «درخونگاه» سال گذشته تولید شد و اگر بخواهم بودجه تولید را با شرایط اقتصادی فعلی آن را بیان کنم، بین ۷ تا ۸ میلیارد تومان هزینه تولیدبوده است. البته این پروژه یک اثر تاریخی است و داستان آن برای ۴۰ سال پیش است.

سرمایه‌گذاران: صفر تا صد تامین سرمایه برای این پروژه توسط خودم صورت گرفته است و هیچ اسپانسر مالی برای این فیلم نبوده است و هیچ رانتی برای پروژه استفاده نشده است. البته برای این پروژه از بانک شهر وام گرفته ام و تا امروز ۴۰۰ میلیون تومان سود بانکی پرداخت کرده ام.

انتشار دستمزد عوامل: اگر این امر توسط همه تهیه‌کنندگان در سینما صورت بگیرد، من نیز چنین کاری می‌کنم. اما تاکید می‌کنم که در «درخونگاه» دستمزد غیرمتعارف به بازیگران داده نشده است و فکر می‌کنم براساس تلاشی که بازیگران در این پروژه داشتند، دستمزد بسیار کمی نیز دریافت کردند.

خون خدا/ سیاوش حقیقی

بودجه تولید: پاسخ نمی‌دهم.

سرمایه‌گذاران: بودجه تولید این فیلم توسط تمام عوامل این فیلم تامین شده است، به این معنا که تمامی عوامل پروژه دستمزدهای خود را در این فیلم شریک شده اند. «خون خدا» یک اثر لوباجت است و شاید ارزان ترین فیلم جشنواره باشد. همچنین بنیاد سینمایی فارابی ۳۰ درصد بودجه فیلم را تامین کرده است.

انتشار دستمزد عوامل: دستمزد عوامل این فیلم، دستمزدهای عرف سینما است و در صورت لزوم لیست دستمزد عوامل را منتشر می‌کنم.

مسخره باز/ علی مصفا

بودجه تولید: بودجه تولید این اثر سینمایی ۴ میلیارد تومان است.

سرمایه‌گذاران: هیچ اسپانسری برای تولید این فیلم نداشتیم. سرمایه گذاران این پروژه حقیقی هستند بودجه مورد نظر توسط مهدی کرمی به طور کامل تامین است.

انتشار دستمزد عوامل: همه مدارک در حوزه دستمزدهای بازیگران این پروژه موجود است و در صورتی که نهاد دولتی از ما بخواهد تا لیست دستمزدها را ارائه دهیم، حتما این کار را می‌کنیم.

سرخپوست/ مجید مطلبی

بودجه تولید: پاسخ نمی‌دهم.

سرمایه‌گذاران: محمدصادق رنجکشان و من سرمایه گذاری این کار را برعهده داشتیم. رنجکشان ۵۰ درصد از بودجه این فیلم را تامین کرد.

انتشار دستمزد عوامل: در صورت رضایت کتبی از سوی عوامل فیلم، صد در صد لیست دستمزدهای پرداخت شده در این پروژه اعلام می‌شود.

جمشیدیه/ محمدصادق آذین

بودجه تولید: اعلام نمی‌کنم.

سرمایه‌گذاران: هیچ ارگان و تشکیلاتی ما را برای تامین بودجه این پروژه همراهی نکرد و فردین خلعتبری به عنوان سرمایه گذار در این پروژه حضور داشت.

انتشار دستمزد عوامل: من یکی از طرفداران این نوع از شفاف سازی هستم اما این امر بستگی به شرایط و رضایت عوامل فیلم دارد.

آشفته‌گی/ فریدون جیرانی

بودجه تولید: این روزها هر فیلمی که از بازیگران سرشناس استفاده کند، بودجه آن زیر ۳ میلیارد تومان نمی‌شود. برای «آشفته گی» هنوز به جمع بندی نهایی درباره بودجه نرسیده ایم.

سرمایه‌گذاران: محمدرضا سهرابی، احسان محمدی، امیرضا ساعتچی فرد و فریدون جیرانی که بیشترین سرمایه گذاری توسط محمدرضا سهرابی صورت گرفته است.

انتشار دستمزد عوامل: از نظر من انتشار دستمزد بازیگران در مقوله شفافیت مالی قرار نمی‌گیرد.

طلا/ محمد شایسته

بودجه تولید: ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان بودجه تولید این فیلم است.

سرمایه‌گذاران: من و رامبد جوان.

انتشار دستمزد عوامل: لیست دستمزد یک امر شخصی بین تهیه‌کننده و عوامل است و انتشار چنین اطلاعاتی از نظر من غیراخلاقی است.

مردی بدون سایه/ علیرضا رئیسیان

بودجه تولید: تا امروز بودجه فیلم نهایی نشده است چرا که بخشی از مراحل فیلم باقی مانده است.

سرمایه‌گذاران: به ترتیب من، علی سرتیپی و بنیاد سینمایی فارابی سرمایه گذاری این پروژه را برعهده داشته ایم.

انتشار دستمزد عوامل: انتشار دستمزد عوامل یک فیلم بستگی به رضایت آنها دارد. معتقدم پیش از هرچیز باید مدیران در راستای شفافیت مالی، دستمزد و مزایای خود را اعلام کنند تا ما نیز این کار را انجام دهیم.

ماجرای نیمروز: رد خون/ محمود رضوی

(پاسخ‌ها مستقیم از طریق روابط عمومی فیلم اعلام شد)

بودجه تولید: فعلا پاسخی نمی‌دهم.

سرمایه‌گذاران: این فیلم محصول موسسه سینمایی سیمای مهر و با مشارکت بنیاد سینمایی فارابی و پیام رسان آی گپ (IGAP) است.

انتشار دستمزد عوامل: در صورت رضایت عوامل و اگر قانون اجازه دهد، مشکلی با انتشار دستمزد عوامل نداریم.

قصر شیرین/ رضا میرکریمی

(پاسخ‌ها مستقیم از طریق روابط عمومی فیلم اعلام شد)

بودجه تولید: بعد از پایان جشنواره فیلم فجر اعلام می‌شود.

سرمایه‌گذاران: با سرمایه شخصی خودم تولید شده است.

انتشار دستمزد عوامل: در صورت تمایل عوامل فیلم این کار را انجام می‌دهم.

زینب تقوایی تهیه‌کننده «سمفونی نهم» هم که در فرآیند آماده‌سازی این گزارش در دسترس نبود، در نشست خبری این فیلم بودجه تولید آن را ۵ میلیارد تومان اعلام کرد.

پیگیری خبرنگار مهر جهت کسب نظر پیمان معادی تهیه‌کننده «ناگهان درخت» و جلیل شعبانی تهیه‌کننده «قسم» به نتیجه نرسید و سعید ملکان تهیه‌کننده فیلم «غلامرضا تختی» هم هرچند بعد از پیگیری‌های بسیار پاسخی در اختیار خبرگزاری مهر قرار نداد اما با مطرح شده شائبه درباره تأمین بودجه این فیلم، بیانیه‌ای را منتشر و اعلام کردند؛ «بودجه پروژه تختی هشت و نیم میلیارد تومان بوده که شصت درصد آن را سعید ملکان و چهل درصد را بنیاد سینمایی فارابی تأمین کرده‌اند.»