قسمت چهارم: تدوین بر مبنای مفهوم

تدوین مفهوم یعنی اینکه دو نمای مختلف از مضمونی متفاوت به شکلی در کنار هم قرار بگیرند که با توجه به عناصر بصری موجود در آنها مفهومی پوشیده و ضمنی – و نه صریح – از داستان را برساند. باید گفت كه اين عمل بدون هيچ وقفهْ بصري آشكاري براي بيننده صورت مي گيرد.

تدوين بر مبنای مفهوم اغلب به وسيلۀ کارگردان در مراحل اوليه دکوپاژ طراحی می شود. فيلمساز از قبل مي داند كه دو نماي جدا دقيقاً چه زماني در يك داستان به هم وصل مي شوند و چه حسي را منتقل مي كنند. فيلمساز همچنان صحنه هاي پر احساس فیلمش را می شناسد و حتي مي تواند تصوری غيرواقعي را در ذهن ببينده به وجود بياورد. خيلي به ندرت پيش مي آيد كه يك تدوينگر بتواند راش تدوین نشده را تدوين مفهومي كند بدون اینکه از قبل توسط فیلمساز طراحی نشده باشد. باید توجه داشته باشيد كه اين نوع تدوين باید خیلی ظریف انجام شود و اگر معني در نظر گرفته شده براي بيننده واضح نباشد آن زمان است كه احتمالاً شما موجب گسسته شدن ناخواستة جريان اطلاعات بصري فیلم برای مخاطب شده ايد.

مثال پاكت هاي سيگار و سنگ قبرها – که در بخش تدوین فُرم به آن اشاره کردیم - بسيار شبيه تدوين مفهوم است. این مفهوم كه استعمال دخانيات مضر است از افتادن تصوير پاكت سيگارها به روي سنگ قبرها بوجود می آید. مثال ديگر تدوين مفهوم مي تواند سناريوي سادة زير باشد. دو دختر و دو پسر باهم بيرون مي روند و يكي از دخترها به دو نفر ديگر اعلام ميكند كه او و دوست پسرش (يكي از پسرها)تصميم دارند ازدواج كنند - پسري كه قصد ازدواج ندارد به ديگري رو مي كند و از او مي پرسد كه چه حسي دارد- برش به نماي نزديكي از يك تلويزيون که فيلمی قديمي را نشان ميدهد و در آن زنداني اي غل و زنجير به پا دارد- برش به نماي دوري از مرد و زن در شرف ازدواج كه روي كاناپه اي نشسته و در حال ديدن فيلم هستند.

هيچكدام از اين نماها ربطي به ديگري ندارند . نماي آن زوج ها در رستوران به هيچ وجه با نماي نزديك فيلم قديمي ارتباطي ندارد . نيازي به اجراي شش عنصر تدوين در اينجا نيست . اين عناصر در نماها نيستند كه تدوين مفهوم را شكل ميدهند بلكه تاثير اتفاقي است كه در ذهن بيننده در زمان پيوند آن دو نما به هم رخ مي دهد . به وضوح مرد در مورد تصميم به ازدواج شك و شبهه هايي دارد.