آیا اسپانسرها از این برنامه ها بدون حضور مجریانشان حمایت مالی می کنند؟ اینها قرار است نقش مارادونا در جام جهانی 86 را بازی کنند و به تنهایی بار شبکه های تلویزیون را به دوش بکشند تا قهرمانی؟ تکیه اصلی چنین برنامه هایی بر محبوبیت مجری است و موارد نادری است که مهمان یا موضوع جذاب باعث رونق یک برنامه تلویزیونی شود. در این میان ممنوع التصویری مجری یا حتی اعمال تنبیهات از طرف سازمان بر مجری، کیفیت برنامه را تحت تاثیر خودش قرار می دهد و عجیب اینکه طبق یک قانون نانوشته، بعد از اوج گرفتن مجری و بالارفتن میزان محبوبیتش، صدا و سیما وارد میدان شده و از طرق مختلف می خواهد شاخ نیرو - که سرمایه خودش است- را بشکند تا «فکر نکند که خبری شده».

از اواسط دهه هشتاد تولید برنامه های مجری محور سرعت گرفت و رضا رشیدپور در شب شیشه ای، فرزاد حسنی در کوله پشتی و مرتضی حیدری در گفتگوی ویژه خبری از نمونه های موفق آن دوران هستند. البته و مثل همیشه، برنامه های مشابه فراوانی ساخته شد که مورد توجه قرار نگرفت. این برنامه ها متاثر از تسلط مجریانش بود و حضور مهمانهای معروف و گاه چالشی، برنامه را جذاب تر می کرد. کپی کردن، رسم سالهای اخیر برنامه های صدا و سیماست. فرقی نمی کند از کدام کشور و چه برنامه ای. مساله مهم اینجاست که شبکه های تلویزیونی حتی از روی دست هم کپی می کنند؛ حتی شبکه های استانی از شبکه های سراسری و شبکه های سراسری از برنامه های خودشان. کمتر مدیر شبکه یا مدیر گروهی پیدا می شود که ریسک پذیر باشد و بخواهد مسیر تازه ای را باز کند. آسان ترین روش، رفتن راه هایی است که پیش از این امتحان شده و ظاهرا خطری هم ندارد. حالا اگر مخاطبان، برنامه را پس زدند، اهمیتی ندارد و مهم این است که آن ساعت بخصوص، آنتن خالی نبوده است.

همان همیشگی

امیرحسین خرمشاهی، تهیه کننده برنامه هایی چون «روز آمد» و «سلام تهران» در گفتگو با ایرنا وجود برنامه های فرد محور یا مجری محور را اشتباه ندانست و ادامه داد: برنامه های فردمحور یک استاندارد است و فی نفسه مشکلی ندارد، اما مشکل اینجاست که برنامه های مجری محور پر مخاطب تلویزیون کاملا کپی هستند. در این برنامه های کپی، بار اصلی روی دوش مجری است و اگر اشتباهی بکند، به حساب کل برنامه یا سازمان و یا حتی یک گروه سیاسی نوشته می شود و این تفکر باید اصلاح شود.

تهیه کننده « جشن رمضان» با انتقاد از تعدد برنامه های گفتگومحور و مهمان محور گفت: مردم کجای برنامه های تلویزیون هستند؟ آیا فقط حکم وسایل صحنه را دارند؟ چرا مهمانهای برنامه دورهمی با فاصله کمی به خندوانه می روند؟ زندگی و فرهنگ عامه مردم را جدی نگرفته ایم. اگر قرار است کپی کنیم، به برنامه های زنده شبکه های ترکیه از روستاها و جاده ها نیز توجه شود. تهران شده است مرکز برنامه سازی و تکرار مکررات دیده می شود. برنامه های قدیمی با ده سال قبلشان تفاوتی نکرده اند.

مجری محورهای مخرب

دکتر سید وحید عقیلی، کارشناس ارتباطات در گفتگو با ایرنا درباره برنامه های مجری محور می گوید: متاسفانه در فرهنگ ما که شفاهی است و بر تفکر و تعقل غلبه دارد، مجری محوربودن برای جامعه بسیار مخرب است و رسانه نمی تواند به رسالت خودش عمل کند. در فرهنگ شفاهی، تقدم و تفوق، با فرم اجرای مجری است تا محتوا. یک مجری با اخلاق خوب حرفه ای که بتواند محتوای صحیح را ارائه کند مطلوب همه ماست. البته با این موافقم که باید در عین حال ، مجریانی داشته باشیم که مطالب علمی را بشناسند و اجرای خوبی هم داشته باشند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با انتقاد از اینکه مجریان بطور عام در اکثر حوزه ها ورود می کنند افزود: مجریانی داریم که بیان خوبی هم دارند، اما محتوای درستی ارائه نمی شود و حس می‌کنیم که آموزش صحیحی ندیده اند. یکی دیگر از آفات برنامه های مجری محور این است که بخشی از جامعه تحت تاثیر برخی از عادات نامطلوب مجریان مانند نحوه پوشش، تند حرف زدن، سوالات متعدد پرسیدن و... قرار می گیرند.

گمشده ای به نام خلاقیت

برخلاف آمارهای اعلام شده از طرف برخی مدیران صدا و سیما که نشان از رضایت هشتاد یا نود درصدی مخاطب دارد، اما مخاطبان رادیو و تلویزیون نسبت به قبل کمتر شده اند و تنها تک برنامه هایی هنوز هستند که بار همه سازمان را به دوش می کشند. این تک ستاره ها انگار قرار است تاوان نبود شجاعت و خلاقیت مدیران را بدهند. خلاقیتی که در دهه های شصت و هفتاد و با وجود کمبود امکانات منتج به تولید برنامه های فاخری می شد که هنوز هم دیدنی هستند و جذاب.